Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant stażysta Małgorzata Przybyła

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2017 r. w Kaliszu

odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 27 lutego 2017 r. Nr (...)

w sprawie M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

1.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 27 lutego 2017 r. znak Nr (...) w ten tylko sposób, że ustala iż M. K. pobrała nienależne świadczenie w okresie od 1 kwietnia 2015 r. do 30 czerwca 2016 r. i od 1 września 2016 r. do 31 października 2016 r. w wysokości 5% wypłaconej renty rodzinnej

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27.02.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. zobowiązał M. K. do zwrotu kwoty 17.609,24 zł z tytułu nienależnie pobranego świadczenia – renty rodzinnej po mężu za okres od 1.04.2015r. do 31.12.2016r. gdyż od 1.04.2015r. do nadal pobierała emeryturę rolniczą, a nie powiadomiła o tym ZUS mimo pouczenia o takim obowiązku.

Odwołanie od tej decyzji wniosła do Sądu M. K. domagając się jej zmiany i ustalenia, że nie jest zobowiązana do zwrotu dochodzonej kwoty, podnosząc, że organ rentowy był przez nią informowany o wszystkich istotnych okolicznościach. Domagała się też zasądzenia na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i zważył co następuje.

Poza sporem w niniejszej sprawie jest, że M. K. uzyskała prawo do renty rodzinnej po mężu od 29.04.2010r. W tym czasie -jak twierdzi -pobierała też rentę strukturalną przyznaną na czas do końca 2016r.

W dniu 23.04.2015r. odwołująca się złożyła wniosek o emeryturę w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w O..

We wniosku zaprzeczyła by pobierała emeryturę lub rentę z innej instytucji ubezpieczeniowej. (ksero wniosku k 14)

Prawo do emerytury rolniczej uzyskała od 1.04.2015r. i nie powiadomiła o tym fakcie ZUS. Akta ZUS po dacie nabycia powyższych uprawnień w KRUS zawierają jedynie korespondencję jej syna dotyczącą kontynuowania nauki, gdyż był on drugą osobą uprawnioną do renty rodzinnej.

Renta rodzinna od początku dla odwołującej się i jej syna D. urodzonego (...) przyznawana była w decyzjach wymieniających jako adresata tylko M. K. nawet gdy syn ukończył już 18 lat. Miał on przyznawane prawo do renty rodzinnej z uwagi na kontynuowanie nauki, o czym ZUS orzekał na okresy wskazywane w kolejnych decyzjach. Z przedziału czasowego jaki objęty jest żądaniem zwrotu renty rodzinnej przez M. K. (tj od 1.04.2015r. do 31.12.2016r.) jej syn D. był uprawniony do renty rodzinnej po ojcu nieprzerwanie do 30.06.2016r., a następnie po przerwie wynikającej z tego, że nie dostarczył aktualnego zaświadczenia z uczelni dopiero od 1.09.2016r. na czas do 31.10.2016r. i od 1.12.2016r. Do D. K. adresowana została dopiero decyzja z dnia 15.12.2016r. przyznająca mu rentę rodzinna od 1.12.2016r. ( dowód decyzje w aktach ZUS)

Pierwsza informacja od M. K. na temat jej świadczenia uzyskanego z KRUS to protokół ustnego zgłoszenia sporządzony w organie rentowym w dniu 09.12.2016r. Dotyczył on wstrzymania renty rodzinnej od 1.01.2017r, bo odwołująca się zgłosiła, że będzie od tej daty pobierała świadczenie z KRUS. W tym samym dniu syn D. wniósł o przedłużenie wypłaty renty po ojcu do czasu ukończenia studiów. ( wnioski w aktach ZUS)

Zgodnie z treścią art.138 ust. 1 z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tj Dz.U z 2016r. poz. 887 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu.

Stosownie do ust 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia uważa m.in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty w całości lub części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

W decyzji z dnia 13.07.2010r. przyznającej M. K. rentę rodzinną zawarta była w pkt V informacja o tym, że w przypadku zbiegu u jednej osoby prawa do dwóch lub więcej świadczeń emerytalno-rentowych organ rentowy wypłaca jedno ze świadczeń- wyższe lub wybrane przez emeryta-rencistę. Nadto w pkt VIII ust.3 pouczenia zawarta był informacja o obowiązku powiadomienia organu rentowego o pobieraniu emerytury- renty z innego tytułu przyznanej przez inny organ rentowy ( decyzja w aktach ZUS)

Odwołująca się przyznała, że decyzję tę otrzymała, ale – jak podaje nie była świadoma, że świadczenie wypłacane przez KRUS ma wpływ na jej sytuację. Zaprzeczała, by którykolwiek organ rentowy pouczył ją o prawie do pobierania jednego tylko świadczenia. W szczególności zaprzeczyła by otrzymała pouczenie stanowiące załącznik do decyzji KRUS z 13.05.2015r.

Była zresztą przekonana, że pobiera do końca 2016r. rentę strukturalną, do której KRUS dopłaca tylko część środków. Nie dopatrywała się żadnych uchybień po swojej stronie powołując się na wielokrotne wizyty w obu organach rentowych i to zawsze w towarzystwie któregoś z dzieci.

Co do treści oświadczenia zawartego we wniosku z 23.04.2015r. o emeryturę rolniczą, iż nie pobiera innego świadczenia emerytalno-rentowego obciążyła pracownicę KRUS wypełniającą w jej imieniu druk wniosku. Uznała, że dostarczyła jej wszelkie żądane dokumenty, a potem tylko podpisała wypełniony wniosek.

W ocenie Sądu tłumaczenie odwołującej się jest niespójne i nie przekonuje, gdyż sama złożyła wniosek w KRUS o emeryturę i pobierając z tego organu świadczenie od 1.04.2015r. nie mogła nie wiedzieć, że nie jest to już renta strukturalna. Przyznawała zresztą sama, że wiedziała, iż KRUS dopłacał część środków do pobieranego przez nią świadczenia. Dla Sądu nie jest też wiarygodne, by pracownik organu rentowego wpisywał dane do wniosku bez uzgodnienia ich treści z wnioskodawcą. Ponadto odwołująca się powinna przeczytać wniosek przed jego podpisaniem. Nie jest też prawdopodobne by wysłano do niej z KRUS decyzję z pominięciem części zawierającej pouczenie.

Relacja M. K. z KRUS nie ma zresztą znaczenia dla jej sytuacji w niniejszej sprawie, gdyż dotyczy ona zwrotu renty rodzinnej wypłacanej przez ZUS, gdzie kluczowa jest kwestia informacji udzielonych przez ten organ rentowy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – jak wcześniej wskazano, w decyzji przyznającej rentę rodzinna zawarł informację o prawie do pobierania jednego tylko świadczenia emerytalno-rentowego. Ponadto zawiera standardowo w każdej decyzji pouczenie o obowiązku informowania tego organu o nabyciu prawa do emerytury czy renty z ubezpieczenia społecznego w innym organie. Taka informacja dotarła i do odwołującej się w każdej kolejnej decyzji. Nie tylko w decyzji przyznającej rentę rodzinna z z 13.07.2010r. ale i w decyzji z dnia 20.07.2012r., z 15.10.2012r. itd. Inna rzeczą jest, że odwołująca się – jak sama przyznała - nie czytała pouczeń zamieszczonych na odwrocie decyzji. Dając jej wiarę w tym zakresie, gdyż jest to zachowanie dość typowe, nie sposób jednak przyjąć, że zwalnia to ją z konsekwencji zaniedbania przekazania organowi rentowemu istotnej informacji o nabyciu prawa do emerytury rolniczej. Nie było przeszkód, by przy dołożeniu minimum staranności odwołująca się zapoznała się z pełną treścią informacji zawartych w decyzji przyznającej jej rentę rodzinną, a w przypadku wątpliwości mogła wprost zapytać o swą sytuację po uzyskaniu świadczenia z drugiego organu rentowego. Nie uczyniła tego, a brak przepływu informacji między organami rentowymi nie może działać na jej korzyść.

Inna kwestia natomiast jest wysokość jej zobowiązania względem ZUS z uwagi na to, że pobierała rentę rodzinną należna także jej synowi i faktycznie organ rentowy poniósł uszczerbek w wysokości 5% różnicy między rentą wypłaconą dla dwóch osób a należną jednej osobie.

Kwestia zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej, a w szczególności wysokości w jakiej pobrane świadczenie powinno być zwrócone w sytuacji, gdy uprawnionych jest więcej niż jedna osoba, była przedmiotem wielu rozbieżnych orzeczeń sądowych.

Ostatecznie jednak ustaliło się jednolite stanowisko, które generalnie uzależnia wysokośc zwrotu renty rodzinnej od tego czy świadczenie było przekazywane odrębnie osobom uprawnionym czy też było niepodzielne, a pobierała je jedna osoba dla wszystkich uprawnionych.

Sąd Najwyższegy wyraził to w dwóch orzeczeniach, a mianowicie w wyroku z dnia z dnia 2 marca 2010 r., wydanym w sprawie II UK 235/09 oraz w wyroku z dnia 14 maja 2013 r., wydanym w sprawie II UK 313/12 (oba opubl. LEX).

W pierwszym z nich Sąd Najwyższy wskazał, że osoba, która nienależnie pobrała część renty rodzinnej jest zobowiązana do zwrotu całości wypłaconych świadczeń, bez możliwości wstecznego ustalenia nowej wysokości lub nowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych za okresy przypadające przed miesiącem ujawnienia okoliczności uzasadniających ponowne ustalenie wysokości lub ponowny podział renty rodzinnej (art. 74 ust. 2 w związku z art. 138 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W drugim z przytoczonych orzeczeń tj. IIUK313/12 Sąd Najwyższy uznał, że świadczenie, które było wypłacane jako łączna renta rodzinna do rąk jednego z uprawnionych, który, jak się okazało po czasie nie miał tytułu do jej pobierania, podlega zwrotowi w zakresie, w jakim kwota pobranego nienależnie świadczenia przewyższała wysokość renty rodzinnej ustalonej w zależności od liczby uprawnionych, bez uwzględnienia tej osoby.

W uzasadnieniu tego ostatniego wyroku Sąd Najwyższy odniósł się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2010 r., II UK 235/09 i wyjaśnił, że zapadł on w innych okolicznościach. W sprawie II UK 313/12 stan faktyczny był taki, że wdowa pobierała do swych rąk całą rentę rodzinną należną jej i małoletnim dzieciom, natomiast w sprawie II UK 235/09 Sąd Najwyższy rozstrzygał zagadnienie dotyczące ustalenia kwoty, do której zwrotu zobowiązany był jeden z uprawnionych pobierający do swych rąk przypadającą mu część renty rodzinnej, która wcześniej uległa podziałowi. Sąd Najwyzszy stwierdził tam, że osoba, która nienależnie pobrała wypłacaną jej część renty rodzinnej, jest zobowiązana do zwrotu całości pobranych świadczeń, bez możliwości wstecznego ustalenia nowej wysokości lub nowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych. W takim wypadku obowiązek zwrotu obejmuje rentę rzeczywiście nienależnie pobraną, gdyż po podziale renty rodzinnej, każda z osób uprawnionych pobiera rentę w wysokości na nią przypadającej, więc gdy okaże się, że jej się nie należała, to zwrotowi podlega pobrana część. Natomiast jednolite, niepodzielne uprawnienie powiązane z wypłatą do rąk jednego z uprawnionych nie rozdziela się na prawa pojedynczych osób. Gdy świadczenie wypłacane jest niepodzielnie wszystkim uprawnionym, kwota renty zależy od liczby osób uprawnionych. Jeżeli wśród tych osób była osoba, której renta rodzinna się nie należała, to nienależna jest tylko różnica w wysokości renty wynikająca z liczby uprawnionych, ta tylko kwota, która przewyższała wysokość renty rodzinnej ustalonej w zależności od liczby uprawnionych, z pominięciem tej osoby. Inaczej mówiąc, świadczenie, które było wypłacane jako łączna renta rodzinna do rąk jednego z uprawnionych, który okazał się osobą niemającą tytułu do jej pobierania, podlega zwrotowi tyko w takim zakresie, w jakim kwota pobranego nienależnie świadczenia przewyższała wysokość renty.

W niniejszej sprawie sytuacja jak w sprawie IIUK 313/12 gdy renta była łączna dla dwóch osób miała miejsce do 30.06.2016r. oraz od 1.09.2016r. do 31.10.2016r., bowiem w tym czasie M. K. pobierała rentę rodzinną dla siebie oraz syna. Było tak ponieważ od 1 lipca 2016r. D. K. nie miał prawa do pobierania renty rodzinnej, a zaświadczenie o kontynuowaniu nauki przedłożył dopiero w dniu 02.09.2016r. (na czas do 30.10.2016r) i decyzją z dnia 08.09.2016r. organ rentowy przyznał mu rentę rodzinną od 1.09.2016r. do 31.10.2016r. Następnie po złożeniu przez niego zaświadczenia w dniu 09.12.2016r. o przedłużeniu studiów przyznano mu rentę rodzinną od 1.12.2016r. do28.02.2017r.

Dopiero ostatnia z tych decyzji, to jest decyzja ZUS z dnia 15.12.2016r. skierowana była do D. K., zatem dopiero od grudnia 2016r. można mówić, że renta rodzinna uległa odziałowi między odwołującą się i jej syna, a każdemu z nich wypłacana była należna mu część renty rodzinnej.

Zaskarżona decyzja co do zasady jest prawidłowa, gdyż odwołująca się pobrała świadczenie, które jej nie przysługiwało od czasu nabycia prawa do świadczenia z KRUS, a była o braku prawa do świadczeń z dwóch organów dostatecznie jasno pouczona. Decyzja podlegała natomiast zmianie co do wysokości nienależnie pobranego świadczenia za okres gdy renta wypłacana była do jej rąk jako jedno świadczenie należne dwóm osobom stąd zgodnie z art. 477 ¹⁴§ 2 kpc orzeczono jak w pkt 1 wyroku. W pozostałym zakresie odwołanie jako bezzasadne podlegało oddaleniu i zgodnie z art.477 ¹⁴§ 1 kpc orzeczono jak w pkt 1 wyroku.