Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 8 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Vogt
Sędziowie:	SSO Janusz Roszewski (spr.) SSO Wojciech Tomalak
Protokolant:	st. sekr. sąd. Elżbieta Wajgielt

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko J. S.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie

z dnia 7 czerwca 2016r. sygn. akt I C 134/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo w całości.

2.  nie obciąża powódki kosztami procesu w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata A. G. w O. kwotę 3600 ( trzy tysiące sześćset) złotych podwyższona o stawkę 23% podatku od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za udzieloną nieodpłatnie pozwanej J. S. pomoc prawną z urzędu przez tego adwokata w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Wojciech Tomalak SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski

Sygnatura akt II Ca 504/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 czerwca 2016r. Sąd Rejonowy w Ostrzeszowie utrzymał w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 21 kwietnia 2015 roku wydany w sprawie VI C 216/14, którym nakazał pozwanej J. S. złożenie oświadczenie woli o przeniesieniu na rzecz powódki M. K. prawa własności nieruchomości położonej w P. (gmina K.), oznaczonej jako działki numer (...) o obszarze l,03.00 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Ostrzeszowie prowadzona była księga wieczysta KW (...) ciąg dalszy P. wykaz 26, orzekł o kosztach postepowania i nadał rygor natychmiastowej wykonalności. Zaskarżonymi wyrokiem Sąd Rejonowy orzekł również o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej.

Apelacje od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 7 czerwca 2016 r., wniosła pozwana J. S.. Pozwana mimo wskazania na pkt 1 tego wyroku w istocie zaskarżyła wyrok w całości, co wynika z treści wniosku apelacyjnego oraz zakresu rozstrzygnięcia o kosztach procesu i rygorze natychmiastowej wykonalności, będących konsekwencją uwzględnienia powództwa.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 898 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
i uznanie, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy zachowanie pozwanej względem powódki wyczerpało przesłankę „rażącej niewdzięczności”.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wyroku zaocznego i oddalenie powództwa w całości względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji
i zasądzenie na rzecz pełnomocnika pozwanej kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które nie zostały uiszczone ani w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelacje pozwanej powódka wniosła o oddalenie tej apelacji
w całości i zwolnienie powódki od kosztów sądowych w postepowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje;

Apelacja pozwanej jest uzasadniona.

Nie zachodzi podstaw do powtarzania stanu faktycznego, albowiem pozwana w apelacji ustaleń tych nie podważa.

Także Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania dokonane przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. W takiej sytuacji gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobuje dotychczasowe ustalenia, nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, Lex nr 966804; orzeczenie Sadu Najwyższego
z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05).

Sad Rejonowy uchybił natomiast przepisom prawa materialnego w zakresie zastosowanej normy wy5razonej w przepisie art. 898 §1 k.c., gdyż ocena iż ustalone
w sprawie zachowanie pozwanej wobec powódki może być zakwalifikowane jako mające cechy rażącej niewdzięczności jest oceną nietrafną. Sąd Okręgowy nie podziela argumentacji Sądu I instancji przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i dlatego zachodzi potrzeba ponownej oceny dochodzonego pozwem roszczenia.

Podkreślić przede wszystkim należy, iż przesłanka rażącej niewdzięczności według art. 898 § 1 KC obejmuje zachowania o szczególnie niewłaściwym charakterze, wysokim stopniu naganności, stanowiące rozmyślnie nieprzyjazne akty skierowane względem darczyńcy. Trzeba też zwrócić uwagę, że w procesie o zwrot przedmiotu darowizny, z uwagi na jej skuteczne odwołanie z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, sąd, z natury rzeczy ogranicza się do badania, czy zaszły okoliczności, wskazane przez darczyńcę w pisemnym oświadczeniu, o jakim mowa w przepisie art. 900 k.c. przy uwzględnieniu treści art. 899 §3 k.c. oraz przy założeniu, że oświadczenie takie może być złożone również w pozwie, a ponadto oświadczenie prowadzące do zniweczenia skutków materialno-prawnych uprzednio zawartej umowy powinno zostać złożone w ciągu roku od daty, kiedy darujący dowiedział się o jego przyczynie. Jego przekroczenie powoduje, iż roszczenie wygasa.

Składając w dołączonym do pozwu oświadczeniu z dnia 20 maja 2014r. o odwołaniu darowizny powódka nie wskazała konkretnego zachowania, o którym dowiedziała się że było rażąco niewdzięczne przed upływem roku do dnia jego złożenia, ograniczając się wyłącznie do stwierdzenia m.in., że „ […] po dokonaniu darowizny pozostawiła matkę (powódkę) bez opieki, nie kontaktuje się ze mną (powódką), nie zajmuje się mną ani otrzymanym
w darowiźnie domem, nie ponosi kosztów jego prawidłowego utrzymania i eksploatacji, nie pomaga mi w bieżącym życiu,[..] i dalej, „ […] obdarowana wykazuje zła wolę oraz naganne etycznie zachowanie wobec darczyńcy […]”. Następnie odwołując się do ustawowego pojęcia „rażącej niewdzięczności” oraz odwołania darowizny zażądała od córki przeniesienia na jej rzecz przedmiotu darowizny. Złożony w sprawie pozew nie zawiera innego uzasadnienia.

Sąd Rejonowy wszystkie te zarzuty ocenił pod kątem przesłanki rażącej niewdzięczności i przyjął, iż mają taki właśnie charakter. Tymczasem dokonane w sprawie ustalenia faktyczne dokonane w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wprawdzie uzasadniają przekonanie powódki o niewdzięczności pozwanej, lecz nie dają podstaw do przyjęcia, że pozwana działała wobec powódki z zamiarem nieprzyjaznym, gdyż istnienia takich intencji nie wykazano. Odnosząc się do twierdzenia o uchybieniu obowiązkowi pomocy i opieki, to wymagało przede wszystkim wykazania w toku procesu zaistnienia konkretnych sytuacji, w których powódka takiej pomocy potrzebowała, oraz że pozwana o tej potrzebie wiedziała, znała konsekwencje jej nieudzielenia - a mimo to pomocy odmówiła. Trudno natomiast wymagać od pozwanej, nawet przy negatywnej ocenie moralnej takiego zachowania, aby deklarowała się z pomocą, której powódka nie potrzebowała w zakresie koniecznym dla jej podstawowych potrzeb życiowych. Ponadto uchybienie obowiązkowi pomocy nie może być wywodzone jedynie z braku zgody na wspólne zamieszkanie czy braku odwiedzin i być kwalifikowane jako podstawa odwołania darowizny, gdyż pozwana co do zasady miała prawo do organizacji własnego życia. Podobnie -oczekiwane od pozwanej wypełnianie obowiązków, które nie wynika z treści umowy darowizny a zatem także ich uchybianie, aktualny wiek i związany z tym stan zdrowia powódki, niedbanie o darowaną nieruchomość, nie może stanowić podstawy odwołania darowizny. Tylko ocena intencji obdarowanej, oparta wyłącznie na złym zamiarze niewdzięczności, która świadomie dopuszcza się wobec darczyńcy działania (zaniechania) wywołującego u tego ostatniego poczucie krzywdy, może stanowić podstawę do odwołania darowizny z tej przyczyny.

Powódka nie wykazała aby brakowało jej kiedykolwiek niezbędnych środków utrzymania, których nie mogła sobie zapewnić, albo że pozwana odmówiła pomocy w okresie ciężkiej choroby, czy wreszcie naruszyła jej godność osobistą w związku z istniejącym konfliktem rodzinnym etc. Tylko takie wskazane działanie lub zaniechania zakwalifikować można jako rażące. Przesłanka niewdzięczności, w stopniu rażącym, ma charakter kwalifikowany i odnosi się do zachowania, które w chwili rozsądnej oceny, przy uwzględnieniu obiektywnego i subiektywnego miernika, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Ustawodawca bowiem poprzez wartościowanie niewdzięczności jako „rażącej” miał na uwadze zachowania negatywne obdarowanego, które przekraczają przeciętne normy istniejące w danym środowisku. Przyjęcie natomiast sposobu argumentacji powódki czyni takie rozróżnienie niemożliwym, skoro dla niej niewdzięczność bez względu na okoliczności sprawy i przyjęte normy etyczne, zawsze jest wyłącznie rażąca.

Za zbędne natomiast należało uznać rozważania kwestii zachowania rocznego terminu dla odwołania przez powódkę darowizny w sytuacji powoływania się przez nią w pozwie złożonym w czerwcu 2013 roku na zachowania pozwanej istniejące po dokonaniu darowizny, która miała miejsce w 2002 roku. Ocena tej okoliczności posiada prawne znaczenie jedynie
w wypadku istnienia takowych przesłanek albo w okolicznościach sprawy, w których staje się samodzielną podstawą rozstrzygnięcia.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznając rozważania Sądu pierwszej instancji za nietrafne, zaś zgłoszone przez pozwaną zarzuty za właściwe, znajduje podstawy do uwzględnienia jej apelacji i z mocy art. 386 §1 k.c. i zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w konsekwencji przez uchylenie wyroku zaocznego, do którego odnosi się skarżone rozstrzygniecie..

O kosztach postępowania przed sądami obu im stancji, w tym kosztach procesu
i kosztach sądowych orzeczone na podstawie 102 k.p.c. i art. 11 ust.4 ustawy o kosztach sądowych […] w zw. z art. 108 §1 k.p.c. uznając, że zachodzą podstawy do nieobciążania nimi strony przegrywające ze względu na szczególny charakter dochodzonego roszczenia jak i okoliczności w jakich doszło do sporu. O kosztach obejmujących wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika procesowego za udzielona nieodpłatnie pomoc prawna
z urzędu stronie w postepowaniu apelacyjnym orzeczona w oparciu o §3 i §4 Rozp. Min.Spraw. z 22.10.2015r. ( Dz.U. 2015,poz.1801)

SSO Wojciech Tomalak SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski