Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Romuald Kompanowski

Protokolant p.o. stażysty Patrycja Kinder

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2018 r. w Kaliszu

odwołań:

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 27 lipca 2017 r. Nr (...)

I. F. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) I. F.

K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 27 lipca 2017 r. (...)

J. K.

I. F. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) I. F.

w sprawie I. F. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) I. F.

J. K.

K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. J. K. i podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne K. K.

1.  Oddala odwołania

2.  Zasądza od odwołującej I. F. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 1200 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu organu rentowego.

3.  Nie obciąża odwołujących pozostałą częścią kosztów procesu organu rentowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 lipca 2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w O. stwierdził, iż podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne K. K. zgłoszonej do ubezpieczeń jako pracownik firmy Przedsiębiorstwo (...) I. F., w okresie od 1 sierpnia 2016 r. wynosi 1850,00 zł brutto miesięcznie.

Decyzją z 27 lipca 2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w O. stwierdził, iż J. K. zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń jako pracownik firmy Przedsiębiorstwo (...) I. F., nie podlega tym ubezpieczeniom w okresie od 1 grudnia 2013 r. do 30 września 2016 r.

Odwołania od powyższych decyzji złożyła I. F. wnosząc o ich zmianę. I tak w odniesieniu do decyzji ustalającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. K. zmiana miałaby polegać na przyjęciu tej podstawy w kwocie 16200,00 zł brutto miesięcznie a w odniesieniu do decyzji o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym pracowników przez J. K. – zmiana miałaby polegać na stwierdzeniu, że J. K. podlega określonym w decyzji ubezpieczeniom w okresie 1.12.2013 – 30.09.2016.

Odwołania od decyzji złożyły odpowiednio J. K. i K. K.. J. K. w swym odwołaniu wniosła o zmianę decyzji do niej adresowaną poprzez stwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym pracowników u płatnika Przedsiębiorstwo (...) I. F. w okresie 1.12.2013 – 30.09.2016. K. K. wniosła o zmianę decyzji do niej skierowanej poprzez przyjęcie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 16200,00 zł brutto miesięcznie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań.

Sąd ustalił, co następuje:

Poza sporem pozostaje zawarcie 1 grudnia 2013 r. przez I. F. prowadzącej firmę Przedsiębiorstwo (...) I. F. w K. oraz J. K. umowy o pracę na czas nieokreślony. J. K. jako pracownik, poczynając od 1 grudnia 2013 r., miała wykonywać w ramach pełnego etatu obowiązki kierownika do spraw marketingu z wynagrodzeniem 16500,00 zł miesięcznie. Poza sporem pozostaje również wykonywanie od kilku lat przez pracodawcę pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie usług gastronomicznych i hotelarskich. Działalność firmy opiera się na pracy zatrudnionych w niej w ramach umowy o pracę pracowników kuchni, obsługi klientów w części gastronomicznej oraz pracowników obsługujących klientów korzystających z hotelu. Po zawarciu powyższej umowy, J. K. w okresie 8.12. – 31.12.2013 korzystała z urlopu bezpłatnego, w okresie 9.01. – 14.05.2014 miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, w okresie 15.05. – 29.06.2014 ponownie korzystała z urlopu bezpłatnego, w okresie 30.06. – 15.12.2014 miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, w okresie 16.12. – 30.12.2014 ponownie z urlopu bezpłatnego, w okresie 31.12.2014 – 25.05.2015 miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, w okresie 26.05. – 9.07.2015 ponownie z urlopu bezpłatnego, w okresie 10.07.2015 – 7.01.2016 miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, w okresie 8.01. – 6.03.2016 korzystała z urlopu bezpłatnego, w okresie 7.03. – 4.09.2016 miała orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, w okresie 5.09. – 30.09.2016 korzystała z urlopu wypoczynkowego. Wskazane wyżej urlopy udzielane były na wniosek J. K.. Wymieniona na wstępie umowa o pracę została rozwiązana z dniem 30 września 2016 r. na mocy porozumienia stron zawierających umowę.

/ bezsporne /

W pierwszych dniach grudnia 2013 r. J. K. faktycznie przychodziła do restauracji. Zajmowała się wtedy zaopatrzeniem, rozliczała kasę, prowadziła z klientami ustalenia co do rezerwacji lokalu, podejmowała decyzje co naprawy sprzętu. Po tym jak J. K. przestała przychodzić do lokalu, I. F. przekazała pracownikom restauracji polecenie aby zadania dotychczas realizowane przez J. K. przejęte zostały przez nich do realizacji. Na miejsce J. K. w tym czasie nikt nie został zatrudniony.

dowód: zeznania świadka A. J..

Poza sporem pozostaje również zawarcie 12 listopada 2015 r. przez I. F. prowadzącej firmę Przedsiębiorstwo (...) I. F. w K. oraz K. K. umowy o pracę na czas nieokreślony. K. K. jako pracownik, poczynając od 12 listopada 2015 r., miała wykonywać w ramach 1/8 etatu obowiązki kierownika do spraw zaopatrzenia z wynagrodzeniem 218,75 zł miesięcznie. Aneksem z 1 sierpnia 2016 r. strony wskazanej wyżej umowy wprowadziły zmiany do umowy poprzez zwiększenie wymiaru czasu pracy do pełnego wymiaru, stanowiska poprzez wskazanie stanowiska kierownika do spraw marketingu i stawki wynagrodzenia poprzez wskazanie kwoty 16200,00 zł jako miesięczne wynagrodzenie za pracę. Powyższe warunki miały obowiązywać od 1 sierpnia 2016 r. K. K. 18 sierpnia 2016 r. uzyskała orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Niezdolność do pracy z tego powodu trwała nieprzerwanie do 31 grudnia 2016 r.

/ bezsporne /

W 2016 r. pozostali pracownicy zatrudniani przez I. F. otrzymywali wynagrodzenie naliczane proporcjonalnie od ustalonego dla nich wymiaru czasu pracy od podstawy odpowiadającej obowiązującemu w danym czasie minimalnemu wynagrodzeniu za pracę pracowników względnie do tego wynagrodzenia zbliżonego.

dowód: lista płac w aktach ZUS.

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołujących. Podawane w tych zeznaniach przyczyny zatrudnienia J. K. oraz zwiększenia wynagrodzenia za pracę K. K. w istocie nie miały miejsca. I. F. przy pełnej aprobacie najpierw siostry a później matki zawarła z nimi pozorne porozumienia a złożone zeznania miały wyłącznie na celu uzyskanie dowodu sankcjonującego przyjęte umowy. Treść tych zeznań nie może więc stanowić podstawy do uznania ich za wiarygodny materiał dowodowy.

Sąd zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej polskiej są pracownikami.

Pracownika definiuje art. 8 cytowanej ustawy między innymi jako osobę pozostająca w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w warunkach opisanych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1 ¹ kodeksu pracy).

Pozorność jako wada oświadczenia woli określona w art. 83 kodeksu cywilnego skutkuje nieważnością tego oświadczenia.

Umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 kodeksu cywilnego), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok SN z 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190, por. także wyrok SN z 28 stycznia 2001 r. II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496, wyrok SN z 18 maja 2006 r. II UK 164/05, PiZS 2006/9/33, wyrok SN z 14 marca 2001 r., II UKN 258/00, OSNP 2002/21/527).

Pozorność umowy o pracę będzie zachodzić wówczas, gdy oświadczenia stron zawierają wprawdzie określone w art. 22 kodeksu pracy elementy umowy o pracę, jednak faktycznie strony nie zmierzały realizować obowiązków wynikających z umowy o pracę mając świadomość tworzenia fikcji dla uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W wyroku z dnia 18 maja 2006 r. (II UK 164/05, PiZS 2006/9/33) Sąd Najwyższy stwierdził, iż fakt że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna.

Z przedstawionego powyżej aktualnego stanowiska judykatury bezsprzecznie wynika, że Zakład słusznie zakwestionował ważność umowy o pracę, jaką zawarły odwołujące J. K. i I. F.. Po stronie pracodawcy nie istniała rzeczywista potrzeba zatrudnienia pracownika. Z wyjaśnień I. F. wynika, iż utworzenie nowego stanowiska, na które została rzekomo przyjęta J. K., podyktowane było stanem zdrowia I. F. i z tym związanego czasowego zaprzestania wykonywania zadań osoby prowadzącej lokal gastronomiczno – hotelarski. Tak wskazany cel w rzeczywistości nie istniał. J. K. bowiem nie realizowała zadań za I. F. i to nie tylko z powodu zwolnień lekarskich a także następujących po takich okresach odpowiadających zasadniczo maksymalnemu okresowi zasiłkowemu w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu choroby i macierzyństwa okresów urlopów bezpłatnych. Jeżeli zatem istniała potrzeba zatrudnienia na stałe pracownika zajmującego się faktycznym prowadzeniem lokalu gastronomicznego to nie mogła mieć miejsca praktyka tolerowania nieobecności w pracy z powodu choroby i udzielonego następnego dnia po takim zwolnieniu długotrwałego urlopu bezpłatnego po czym występował kolejny okres niezdolności do pracy a następnie kolejny urlop bezpłatny. Analizowana umowa nie miała zatem podstawowego celu jaki w toku postępowania odwoławczego wskazywała I. F.. Nie było bowiem konieczności zatrudnienia J. K. z wynagrodzeniem 16500,00 zł miesięcznie skoro po kilku dniach od zawarcia umowy właściciel firmy te zadania zleca na pozostałych pracowników kuchni i przez okres kilkunastu miesięcy nikt nowy na miejsce kierownika do spraw marketingu nie został zatrudniony. Nie było zatem faktycznej potrzeby stworzenia tego stanowiska i tym samym zatrudnienia J. K..

O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę, nie decyduje formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenia pracy przez pracownika z zamiarem realizowania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenia pracy podporządkowanej (także w znaczeniu podporządkowania poleceniom pracodawcy), w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. Nie można mówić o umowie o pracę, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym brak jest podstawowych elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, takich jak osobiste wykonywanie czynności oraz podporządkowanie organizacyjne i służbowe (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998 nr 20, poz. 595; z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 775, z 26 listopada 1998 r., I PKN 458/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 94).

Usprawiedliwiony jest zatem wniosek o zamiarze stron obejścia przepisów w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. O takim zamiarze stron jednoznacznie świadczy zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony w warunkach braku zapotrzebowania na siłę najemną, skoro od rozpoczęcia przez pracownicę zwolnienia lekarskiego, pracodawca nie zatrudnił nowego pracownika. Zawiązaniu stosunku pracy zawsze towarzyszy pracodawcy konieczność dokonania podziału zadań na poszczególne osoby uczestniczące w procesie pracy. Jeżeli takie zatrudnienie następuje, to w zakładzie pracy dochodzi do zasadniczo trwałego podziału zadań. Nieobecność nowo zatrudnionego pracownika w tych warunkach narzuca konieczność szukania zastępstwa. Brak takich działań ze strony zainteresowanej jednoznacznie prowadzi do wniosku, iż zatrudnienie odwołującej nie wynikało z konieczności dokonania podziału zadań między pracodawcę i pracownicę. W takim zatrudnieniu nie było więc elementu o charakterze gospodarczym. Zawarcie umowy o pracę bez określenia terminu trwania stosunku pracy prowadzić winno do wniosku, iż pracodawca stworzył nowe stanowisko pracy i to nie w wymiarze doraźnym ale w długiej perspektywie. Faktyczne zlikwidowanie stanowiska po dwóch miesiącach zatrudnienia, przeczy wskazanym wyżej założeniom. Skoro ani pracodawca z uwagi na brak zapotrzebowania na pracownika w długiej perspektywie ani pracownica z uwagi na nieobecności, nie mieli jakichkolwiek warunków do oczekiwania kontynuacji stosunku pracy, to oczywistym staje się istnienie między stronami takiej umowy porozumień obcych prawu pracy i prawu ubezpieczeń społecznych a sprowadzających się do stworzenia podstaw do ubiegania się o świadczenia przysługujące osobom mającym status pracownika. Zawarcie w wyżej opisanych warunkach umowy o pracę na czas nieokreślony świadczy o działaniu w celu obejścia prawa w zakresie w jakim przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa uzależniają prawo do świadczeń od statusu pracowniczego, jeżeli z uwagi na sytuację stron umowy wykonywanie pracy w długiej perspektywie czasowej nie jest możliwe.

Dodatkowym elementem były ograniczone możliwości finansowania wskazanego w umowie o pracę wynagrodzenia. Z uzyskiwanych przez I. F. stałych przychodów nie sposób było finansować comiesięcznie wskazanego w umowie o pracę wynagrodzenia. Trudno w tych warunkach przyjąć za racjonalne godzenie się na wydatkowanie kwot nie mających pokrycia w środkach obrotowych przeznaczonych na obsługę działalności gospodarczej.

W tych warunkach tak ujęte relacje między stronami umowy z 1 grudnia 2013 r. miały dla sprawy zasadnicze znaczenie w stopniu wykluczającym powstanie skutecznego stosunku pracy wywołującego stan podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym pracowników.

W tych warunkach odwołania od decyzji o numerze (...) jako nieuzasadnione podlegały oddaleniu.

Identyczną ocenę należy przedstawić odpowiednio do skutków aneksu z 1 sierpnia 2016 r. do umowy z 12 listopada 2015 r. i mając na uwadze przywołane wyżej uwagi odnoszące się do umowy z 1 grudnia 2013 r. odwołania od decyzji nr (...) podlegały oddaleniu.

O kosztach sąd orzekł w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 2 k.p.c. oraz § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych uznając za celowe obciążenie częścią tychże kosztów płatnika składek odpowiadającą 1/6 przypadających kosztów zastępstwa procesowego i zwalniając płatnika z obowiązku pokrycia pozostałych kosztów zastępstwa procesowego z uwagi na usprawiedliwione przekonanie płatnika o konieczności wniesienia odwołań w przedmiocie odnoszącym się do zgodnej z podpisanymi umowami warunków zatrudnienia. Sąd nie obciążał kosztami zastępstwa organu rentowego pozostałych odwołujących mając na uwadze to, iż te osoby działały w usprawiedliwionym przekonaniu o wadliwości wydanych przez ZUS decyzji odbiegających w istotnych elementach znacznie od treści zawartych porozumień.