Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 17 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Kaliszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Arleta Konieczna

Protokolant: sekretarz sądowy Laura Kursa

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2022 roku w Kaliszu, na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko pozwanemu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę kwoty 200 701,76 zł

1.  oddala powództwo w całości;

2.  zasądza od powoda J. W. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 10 817,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Arleta Konieczna

Sygn. akt I C 40/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 stycznia 2021 r. powód J. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na swoją rzecz kwoty 200.701,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 15 września 2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu (...) syn powoda - P. W. (1) wraz ze swoją żoną D. W. jako kredytobiorcy zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna umowę kredytu w kwocie 292.600,00 PLN indeksowanego kursem waluty (...) wg tabeli kursowej Banku. Kwota kredytu miała zostać przeliczona do (...) na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej Banku z dnia i godziny uruchomienia kredytu. Raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe miały być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej Banku obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50. Oprocentowanie kredytu ustalone zostało według zmiennej stopy procentowej, przy czym zmiana oprocentowania mogła nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajach zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta była podstawą waloryzacji. Powód wskazał, że kwota kredytu została spłacona w całości przed terminem wynikającym w umowy, tj. do dnia 6 marca 2019 r., dodatkowo kredytobiorcy uiścili na rzecz pozwanego kwotę 2.926 zł tytułem prowizji za zawarcie umowy kredytowej, kwotę 585,20 zł tytułem prowizji ubezpieczenia kredytu oraz kwotę 1.617 zł tytułem składki na ubezpieczenie, co łącznie spowodowało nadpłatę w kwocie 200.701,76 zł. Zgodnie z twierdzeniem powoda, środki na spłatę kredytu miały pochodzić wyłącznie z majątku osobistego P. W. (1), który w dniu 15 czerwca 2020 r. dokonał przelewu wierzytelności, tj. roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego, względem Banku, na rzecz powoda J. W.. Uzasadniając żądanie pozwu powód podniósł, że w jego ocenie umowa kredytowa od daty jej zawarcia była nieważna lub ewentualnie bezskuteczna w związku z zawarciem w jej treści postanowień dotyczących oprocentowania kredytu oraz jego indeksacji. Zdaniem powoda, pozwany Bank dopuścił się naruszenia natury zobowiązania jako umowy dwustronnie zobowiązującej i zasady słuszności poprzez przyznanie sobie prawa do jednostronnego i dowolnego ustalania wysokości oprocentowania kredytu oraz dowolnego kształtowania wysokości zobowiązania kredytobiorcy przy okazji indeksacji (waloryzacji) kwoty kredytu kursem dla franka szwajcarskiego, co czyni przedmiotową umowę nieważną. Powód wskazał na naruszenie przez Bank zasad uczciwego obrotu, rzetelnego postępowania, lojalności i zaufania w stosunku do partnera umowy poprzez zaniechanie poinformowania konsumentów o skali ryzyka związanego z jej zawarciem, a wynikającego ze wzrostu wartości waluty (...) oraz ukrycia przez powodem okoliczności, iż w związku ze spłatą kredytu będzie on zobowiązany do ponoszenia na rzecz pozwanego kosztu spreadu walutowego w wysokości dowolnie ustalanej przez Bank. Dalej, powód wskazał na wpisanie postanowienia z § 12 ust. 5 umowy kredytu w rejestrze klauzul niedozwolonych, co skutkuje rozszerzeniem jego prawomocności materialnej na osoby niebędące stronami postępowania przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w którym zapadł wyrok w przedmiocie zamieszczenia danego postanowienia umownego w rejestrze klauzul niedozwolonych. Rozszerzając powyższą argumentację, powód podniósł, że kredytobiorcy jako strony umowy łączącej ich z pozwanym byli konsumentami, a sama umowa jako oparta na wzorcu umownym stosowanym przez Bank nie została z nimi indywidualnie uzgodniona. W zakresie samodzielnego kształtowania przez pozwany Bank wysokości zobowiązania kredytobiorców, powód wskazał, że umowa kredytowa nie określała jakiegokolwiek mechanizmu ustalania wysokości z jednej strony kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., który rzutował na pierwotną wysokość zadłużenia kredytobiorców w (...), z drugiej zaś – kursu sprzedaży waluty (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., który rzutował na wysokość poszczególnych rat, jakie kredytobiorcy uiszczali w PLN, mimo, że po uruchomieniu kredytu został on konwertowany do waluty (...). Zabieg ten stanowił rezultat uzyskania przez Bank dodatkowego zarobku w postaci spreadu walutowego, którego wysokość nie była określona w treści umowy. Sposób określenia mechanizmu indeksacji kwoty kredytu powodował, że kwota faktycznego zadłużenia kredytobiorców pozostawała bez faktycznego związku z kwotą rzeczywiście im wypłaconą przez poprzednika prawnego pozwanego oraz bez związku z wysokością rat uiszczonych w PLN przez kredytobiorców na rzecz pozwanego Banku, a całość ryzyka walutowego została przypisana wyłącznie kredytobiorcom. Powód wskazał na brak podstaw do uzupełnienia luki powstałej na skutek abuzywności kwestionowanych postanowień umownych oraz konieczność rozważenia przez Sąd, czy kształt zawartej umowy pozwala na jej dalsze funkcjonowanie w ramach obrotu prawnego (pozew – k. 4-20).

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 lutego 2021 r. pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany w pierwszej kolejności wskazał na brak legitymacji czynnej po stronie powoda, jako że umowa kredytowa została zawarta przez P. i D. W., natomiast umowa cesji wierzytelności została zawarta jedynie przez P. W. (1). W uzasadnieniu stanowiska podniesiono, że to kredytobiorcy decydowali o walucie, w jakiej miał im być udzielony kredyt, mając możliwość wyboru zobowiązania m.in. w złotówkach. Pozwany wskazał, że w 2009 r. dokonał zmiany Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów, wprowadzając możliwość spłaty zobowiązania w walucie waloryzacji, bez przeliczania wysokości raty na PLN, z której to możliwości kredytobiorcy nie skorzystali. Zdaniem pozwanego, mimo formalnego braku obowiązku informowania kredytobiorcy o ryzyku walutowym związanym z zawarciem umowy o kredyt indeksowany, pozwany udzielił drugiej stronie kwestionowanej umowy szczegółowych informacji w tym zakresie. W dalszej części pisma pozwany zawarł wywody dotyczące genezy zawierania umów o kredyt indeksowany w walucie obcej, walutowego charakteru tego rodzaju umów, konieczności badania każdorazowo przez sąd orzekający abuzywności klauzul niedozwolonych zawartych w umowach w trybie kontroli incydentalnej, jednoznaczności sformułowania klauzuli ryzyka walutowego w treści umowy i należytego poinformowania o nim kredytobiorców, indywidualnego ustalenia postanowień dotyczących indeksacji kredytu, zasadności występowania spreadu walutowego. Pozwany wskazał również na niedopuszczalność zastosowania w niniejszej sprawie konstrukcji kredytu złotowego z oprocentowaniem zastrzeżonym dla kredytów walutowych oraz na możliwość dalszego obowiązywania umowy po ewentualnym wyeliminowaniu z niej postanowień, w razie uznania ich przez Sąd za niedozwolone. Wreszcie, pozwany zwrócił uwagę na niekorzystne dla konsumenta skutki unieważnienia umowy kredytu oraz odniósł się do pozostałych zarzutów podniesionych przez stronę powodową względem kwestionowanej umowy (odpowiedź na pozew – k. 58-97).

W replice do odpowiedzi na pozew strona powodowa wskazała na niezasadność zarzutu braku legitymacji procesowej czynnej z tej przyczyny, że wierzytelność, której dotyczy umowa cesji, istnieje co do zasady i wysokości oraz przysługuje osobie, która jako jedyna faktycznie spełniła świadczenie, tj. P. W. (1), który przeniósł ją na powoda J. W.. Jako dowód powód załączył dokumenty w postaci umowy majątkowej małżeńskiej z dnia 12 października 2006 r., ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej między małżonkami D. i P. W. (1), wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2016 r. rozwiązującego małżeństwo oraz zaświadczenia pozwanego Banku o jedynym posiadaczu rachunku, z którego dokonywane były spłaty kredytu, w osobie P. W. (1). W dalszej kolejności powód odniósł się do zgłoszonych przez pozwanego wniosków dowodowych oraz podniesionych w odpowiedzi na pozew twierdzeń dotyczących ważności łączącej pozwanego z kredytobiorcami umowy i skuteczności zawartych w niej postanowień, powielając argumentację przedstawioną uprzednio w treści pozwu. W szczególności, strona powodowa wskazała, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy i zdarzenia zaistniałe po tym fakcie nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast fakt wpisania postanowień zamieszczonych w rejestrze klauzul abuzywnych ma charakter prejudycjalny z uwagi na tzw. prawomocność rozszerzoną przewidzianą w art. 479 ⁴³ k.p.c., który wprawdzie został uchylony z dniem 17 kwietnia 2016 r., jednak z mocy ustawy zmieniającej wpis postanowienia do rejestru klauzul niedozwolonych obowiązuje do 2026 r. Powód ponownie podniósł kwestię jednostronnego oznaczenia przez Bank wysokości świadczenia kredytobiorcy z umowy kredytu poprzez narzucenie kredytobiorcom wysokości oprocentowania oraz mechanizmu indeksacji ze swobodnym ustalaniem kursu waluty (...) przez pozwanego, co ma stanowić o naruszeniu równości kontraktowej stron umowy kredytu. Zdaniem powoda, wykluczenie z treści umowy kredytu klauzuli niedozwolonej (w zakresie tzw. klauzuli spreadu) skutkowałoby całkowitą niemożnością jej funkcjonowania w obrocie, gdyż spowodowałoby wyeliminowanie jednego z jej essentialia negotii i pozostawienie stosunku zobowiązaniowego o treści, której strony w ogóle nie przewidziały i nie objęły swoim zgodnym zamiarem. (replika do odpowiedzi na pozew – k. 249-268).

Na rozprawie w dniu 11 marca 2022 r. strona powodowa, po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska, wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 200.701,76 zł, uznając w tym zakresie zasadność roszczenia Banku o zwrot kapitału w kwocie 292.600 zł i wyrażając zgodę na zastosowanie do rozliczeń tzw. teorii salda. Jednocześnie strona powodowa wniosła przesłankowo o ustalenie nieważności umowy kredytu. Pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko procesowe w całości (protokół rozprawy – k. 350).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 kwietnia 2005 r. P. W. (1) i D. W. jako kredytobiorcy zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W., tj. (...) Bank S.A. z siedzibą w W., umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych waloryzowany kursem (...). Na podstawie umowy pozwany udzielił im kredytu w kwocie 292.000 zł na zakup lokalu mieszkalnego znajdującego się w W. przy ul. (...). Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która w dniu umowy wynosiła 2,95%. Spłata kredytu miała nastąpić w 360 ratach, przy czym raty kapitałowo – odsetkowe i raty odsetkowe spłacane były w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godz. 14.50. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 438.900 zł wpisana do księgi wieczystej ww. nieruchomości.

dowód: umowa kredytowa – k. 25-30;

W dniu 12 października 2006 r. P. W. (1) i D. W. zawarli umowę majątkową małżeńską, ustanawiając w ich małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej.

dowód: umowa majątkowa małżeńska – k. 271; zeznania świadka P. W. (1) – nagranie na płycie w kopercie k. 297, 00:10:04-00:48:09

Również w dniu 12 października 2006 r. P. W. (1) i D. W. zawarli umowę o podział majątku wspólnego, mocą której D. W. otrzymała w całości na własność m.in. lokal mieszkalny numer (...) położony w D. M. m.st. W. przy Alei (...).

dowód: umowa o podział majątku wspólnego – k. 340-342

Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2016 r. wydanym w sprawie II C 288/16 Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał przez rozwód związek małżeński D. W. i P. W. (1).

dowód: wyrok SO w G. – k. 272

W dniu 3 grudnia 2018 r. P. W. (1) i D. S. (poprzednio W.) zawarli porozumienie dotyczące m.in. uregulowania stosunków majątkowych w związku z toczącą się przed Sądem Okręgowym w Gdańsku sprawą w tym przedmiocie sygn. akt I Nc 413/18. W treści porozumienia zawarto stwierdzenie, że nieruchomość położona w W. przy ul. (...) jest obciążona hipoteką na rzecz (...) S.A. (jako następcy prawnego (...) Bank S.A.) na podstawie umowy kredytowej nr (...), na kwotę 109.876,09 CHF, z której na dzień zawarcia porozumienia do spłaty pozostała kwota 56.175,51 CHF, a także, że P. W. (1) zobowiązuje się do spłaty m.in. ww. kredytu, nie rości sobie żadnych praw do tej nieruchomości oraz dopełni wszelkich formalności w celu ujawnienia w księdze wieczystej D. S. jako wyłącznej właścicielki i wykreślenia hipoteki zabezpieczającej ten kredyt.

dowód: wyciąg z porozumienia – k. 310-322; zeznania świadka P. W. (1) – nagranie na płycie w kopercie k. 297, 00:10:04-00:48:09

Obecnie właścicielką lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) jest H. S..

dowód: odpis zupełny księgi wieczystej – k. 325-337

Kredyt hipoteczny został w całości spłacony i zamknięty w dniu 6 marca 2019 r.

dowód: zaświadczenie– k. 31, 32-34, 35 i 36; zeznania świadka P. W. (1) – nagranie na płycie w kopercie k. 297, 00:10:04-00:48:09

W dniu 15 czerwca 2020 r. P. W. (1) zawarł ze swoim ojcem – powodem J. W. umowę przelewu powierniczego wierzytelności. W treści umowy zawarto oświadczenie P. W. (1) – cedenta, jakoby przysługiwała mu wierzytelność pieniężna względem (...) S.A. o zapłatę kwoty pieniężnej tytułem zwrotu kwot uiszczonych przez cedenta w wykonaniu nieważnej umowy o kredyt hipoteczny, a w przypadku uznania umowy kredytowej za ważną – tytułem zwrotu nadpłaty rat kredytu w związku z zamieszczeniem w umowie kredytowej klauzul abuzywnych dotyczących indeksacji kwoty kredytu, z zaznaczeniem, że wierzytelność jest sporna. Powód jako powiernik nabył przedmiotową wierzytelność w celu prowadzenia działań zmierzających do odzyskania wierzytelności w imieniu własnym, lecz na rachunek cedenta. Jednocześnie w § 3 umowy zawarto zapis, zgodnie z którym cedent sprzedał powiernikowi, a powiernik kupił ww. wierzytelność.

dowód: umowa o przelew powierniczy wierzytelności – k. 40-41;

Pismem z dnia 3 września 2020 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 475.430,29 zł w terminie 3 dni od otrzymania pisma, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

dowód: ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty – k. 42

W dniu 19 stycznia 2022 r., w toku niniejszego procesu, P. W. (1) sporządził pisemne oświadczenie o cyt. „skorzystaniu z przysługującego mu uprawnienia do powoływania się na treść art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG i art. 385 ¹ § 1 k.c.”, a tym samym wyraził wolę uznania warunków umownych zawartych w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) z dnia 13 kwietnia 2005 r., dotyczących przede wszystkim ryzyka walutowego (kursowego), ryzyka różnic kursowych (spreadu) i ryzyka zmiennej stopy procentowej zamieszczonych m.in. w § 1 ust. 1, 2 i 3, § 7 ust. 1, § 11 ust. 1 i 2 oraz § 12 ust. 5 umowy kredytu, za niewiążące go (bezskuteczne względem niego) w całości, jak również wyraził wolę uznania umowy kredytu za nieważną (trwale bezskuteczną) w całości. Jednocześnie P. W. wskazał, iż ma pełną świadomość skutków prawnych związanych z powołaniem się na ww. przepisy Dyrektywy i Kodeksu cywilnego, w tym również uznania umowy kredytu za nieważną lub bezskuteczną w całości lub części. Wśród możliwych skutków P. W. wymienił konieczność rozliczenia się z nieważnej (trwale bezskutecznej) umowy kredytu, co może obejmować dokonanie na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. zwrotu otrzymanych kwot tytułem wypłaty kapitału kredytu, jako nienależnie spełnionego świadczenia, za jednoczesnym zwrotem przez (...) S.A. z siedzibą w W. całości kwot zapłaconych tytułem spłaty rat kredytu i innych należności z nim związanych, jak również, potencjalnie, możliwość domagania się przez (...) S.A. z siedzibą w W. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

dowód: pisemne oświadczenie P. W. (1) – k. 345

Z zaświadczenia sporządzonego przez pracownika pozwanego Banku wynika, że P. W. (1) i D. S. posiadali w mBanku kredyt hipoteczny (...) w kwocie 292.000 zł, udzielony na podstawie umowy kredytowej z dnia 13 kwietnia 2005 r. ze spłatą do dnia 10 maja 2035 r., a spłaty dokonywane były przelewem z powiązanego rachunku bankowego, którego jedynym posiadaczem był P. W. (1). Jednocześnie pozwany nie potwierdził, że spłaty rat kredytu dokonywał jedynie właściciel rachunku powiązanego.

dowód: zaświadczenie – k. 270

Sąd ustalił powyższe okoliczności w oparciu o wskazane wyżej dowody w postaci dokumentów oraz zeznań świadka w osobie P. W. (1), które ocenił jako w pełni wiarygodne. Jednocześnie Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wnioski dowodowe zgłoszone przez strony postępowania na rozprawie w dniu 11 marca 2022 r. w postaci dowodu z opinii biegłego oraz z przesłuchania stron, albowiem wobec zarzutu braku legitymacji procesowej czynnej przeprowadzenie wskazanych dowodów nie miało znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a tym samym w sposób oczywisty zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powód J. W., po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska, wniósł w niniejszej sprawie o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) S.A. kwoty 200.701,76 zł oraz – przesłankowo – o ustalenie nieważności umowy o kredyt hipoteczny zawartej w 2005 r. między P. W. (1) i D. W. (obecnie S.) a poprzednikiem prawnym pozwanego, tj. (...) Bank S.A. Pozwany (...) S.A., poza kwestionowaniem zasadności merytorycznej roszczenia, w toku niniejszego postępowania konsekwentnie podnosił zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powodowej wynikający z bezskuteczności umowy zawartej między P. W. (1) a jego ojcem, powodem J. W..

Sąd był zobligowany w pierwszej kolejności zbadać zarzut braku legitymacji procesowej czynnej.

Jak wyżej wskazano, między powodem a jego synem P. W. (1), w dniu 15 czerwca 2020 r. została zawarta umowa przelewu powierniczego wierzytelności, mocą której powód jako powiernik nabył wierzytelność przysługującą P. W. – cedentowi w stosunku do pozwanego o zapłatę kwoty pieniężnej tytułem zwrotu kwot uiszczonych przez cedenta w wykonaniu nieważnej umowy o kredyt hipoteczny, a w przypadku uznania umowy kredytowej za ważną – tytułem zwrotu nadpłaty rat kredytu w związku z m.in. zamieszczeniem w umowie kredytowej klauzul abuzywnych dotyczących indeksacji kwoty kredytu. Celem zawarcia tejże umowy było prowadzenie przez powoda działań zmierzających do odzyskania wierzytelności w imieniu własnym, lecz na rachunek cedenta. Umowa przelewu powierniczego wierzytelności w celu jej ściągnięcia i przekazania zbywcy jest umową nienazwaną, która nie została uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego ani ustaw szczególnych. Na jej mocy cedent przekazuje przysługującą mu wierzytelność do majątku osoby trzeciej, aby ta realizowała wierzytelność w imieniu własnym, ale na jego rzecz za odpowiednim wynagrodzeniem. Podstawy ukształtowania czynności powierniczej dostarcza art. 353 ¹ k.c. z uwzględnieniem ograniczeń wskazanych w tym przepisie oraz w art. 58 k.c. Cechami konstytutywnymi tego rodzaju czynności są: przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa (wierzytelności), w następstwie czego powiernik może korzystać z niego względem osób trzecich w zakresie wyznaczonym jego treścią (stosunek zewnętrzny) oraz zobowiązanie powiernika wobec powierzającego (stosunek wewnętrzny), że będzie z tego prawa korzystał w ograniczonym zakresie wskazanym treścią umowy powierniczej, w szczególności, że prawo to (wierzytelność) powróci do powierzającego. Tego rodzaju umowa uznawana jest za przelew wierzytelności (art. 509 k.c.) z osłabionymi skutkami prawnymi w stosunku do przelewu w pełni rozporządzającego, ponieważ związanie powiernika stosunkiem wewnętrznym jest ściśle określone do czynności mających na celu odzyskanie wierzytelności od dłużnika i przekazanie jej powierzającemu. Od zwykłego przelewu wierzytelności przelew powierniczy odróżnia przy tym fakt, iż mimo sprzedaży prawa ryzyko niewypłacalności cały czas spoczywa na pierwotnym wierzycielu (tak Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r., I ACa 656/13, LEX nr 1448582, oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27 lipca 2017 r., VI ACa 534/16, LEX nr 2436623).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że P. W. (1) był stroną umowy o kredyt hipoteczny wspólnie ze swoją byłą żoną - D. W. (obecnie S.). Oboje, byli już małżonkowie, występowali w tej umowie w charakterze kredytobiorców, w związku z czym należy podkreślić, że pozostawali dłużnikami solidarnymi, a ich prawa i obowiązki wynikały z jednej i tej samej umowy. Stan ten rodzi skutki prawne również w zakresie procesowym, albowiem, jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 22 października 2019 r., I ACa 969/10, „nie budzi wątpliwości, że pomiędzy współkredytobiorcami zachodzi współuczestnictwo materialne jednolite konieczne w rozumieniu art. 73 § 2 k.p.c. Oznacza to, że stroną powodową powinni być jednocześnie wszyscy kredytobiorcy. Współuczestnictwo jednolite zachodzi wówczas, gdy wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników. Oznacza to, że wobec każdego ze współuczestników niezbędne jest wydanie jednorodnego rozstrzygnięcia. (…) Punktem wyjścia całego procesu powinno być ustalenie, jaki jest stosunek współkredytobiorcy do sformułowanego roszczenia, czy je popiera czy nie, czy się z nim zgadza, zwłaszcza w sytuacji formułowania roszczeń o ustalenie treści stosunku prawnego”. W niniejszej sprawie P. W. (1) wprawdzie nie występuje w roli procesowej powoda, tym niemniej jako podstawę działania powoda J. W. wskazano łączącą obydwu wyżej wymienionych umowę powierniczego przelewu wierzytelności, zawartą z pominięciem D. S. jako również strony kwestionowanej umowy kredytowej. W świetle przedstawionych okoliczności należy wskazać, że P. W. (1) nie przysługiwało uprawnienie do skutecznego i samodzielnego dysponowania przedmiotową wierzytelnością, w szczególności do zbywania jej, czy to w drodze cesji uregulowanej przepisami art. 509 i nast. k.c., czy – jak w niniejszej sprawie – umowy nienazwanej, jaką jest umowa powierniczego przelewu wierzytelności. Wprawdzie P. W. (1) w toku niniejszego postępowania twierdził, że tylko on spłacił kredyt hipoteczny wskazany w kwestionowanej umowie łączącej jego i D. S. z pozwanym, jednak nie przedstawił na powyższą okoliczność wiarygodnych dowodów. Nie sposób w szczególności uznać za takie zarówno zaświadczenia pozwanego mBanku, w którym wprost wskazano, że fakt, iż spłata kredytu następowała z rachunku powiązanego należącego do P. W. (1) nie jest jednoznaczny z tym, że tylko on spłacał kolejne raty, jak również przedłożonego przez stronę powodową porozumienia zawartego między P. W. (1) a jego byłą żoną w zakresie m.in. uregulowania łączących ich stosunków majątkowych. Z uwagi przy tym na wybiórczą zawartość i wynikającą stąd nieczytelność drugiego z wymienionych dokumentów Sąd nie był w stanie stwierdzić, jakie ostatecznie ustalenia zostały poczynione przez P. W. (1) i jego byłą żoną w zakresie podziału majątku wspólnego po rozwiązaniu ich związku małżeńskiego przez rozwód, jak również ocenić znaczenia tychże okoliczności z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. W szczególności, z dokumentu tego nie wynika, jakoby to P. W. (1) samodzielnie dokonał spłaty kredytu hipotecznego udzielonego jemu i jego byłej żonie na zakup lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...). Z dokumentu na karcie 312 wynika, że na datę „porozumienia” czyli 3 grudnia 2018r. pozostało do spłaty 56 175,51 CHF. Strona powodowa nie wystąpiła przy tym z wnioskiem dowodowym o przesłuchanie w charakterze świadka D. S., który to dowód teoretycznie mógłby ostatecznie potwierdzić wersję przedstawioną przez P. W. (1) bądź jej zaprzeczyć. Strona powodowa zaniechała również podjęcia działań konwalidujących wadliwą czynność prawną w postaci przelewu powierniczego wierzytelności poprzez przedłożenie analogicznej umowy łączącej powoda jako powiernika z drugą osobą będącą stroną umowy o kredyt hipoteczny po stronie kredytobiorców, tj. D. S.. Okoliczność ta ma ważkie znaczenie z punktu widzenia skutków, jakie wywarłoby ewentualne uwzględnienie powództwa w niniejszej sprawie – z racji wspomnianego współuczestnictwa jednolitego koniecznego łączącego P. W. (1) i jego byłą żonę w związku z pozostawaniem współkredytobiorcami kwestionowanej w sprawie umowy, z których to skutków P. W. (1) zdaje sobie sprawę. Jak bowiem wynika z treści pisemnego oświadczenia z dnia 19 stycznia 2022 r., P. W. (1) wskazał, iż ma pełną świadomość skutków prawnych związanych z ewentualnym uznaniem umowy kredytu za nieważną lub bezskuteczną w całości lub części. Wśród możliwych skutków P. W. (1) wymienił konieczność rozliczenia się z nieważnej umowy kredytu, co może obejmować dokonanie na rzecz pozwanego zwrotu otrzymanych kwot tytułem wypłaty kapitału kredytu, jako nienależnie spełnionego świadczenia, za jednoczesnym zwrotem przez niego całości kwot zapłaconych tytułem spłaty rat kredytu i innych należności z nim związanych, jak również, potencjalnie, możliwość domagania się przez pozwany mBank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. W sytuacji, w której doszłoby do uznania łączącej obu byłych małżonków z pozwanym bankiem umowy o kredyt hipoteczny za nieważną, czego przesłankowo domagała się strona powodowa w niniejszej sprawie, konsekwencje tego dotknęłyby w równym stopniu tak P. W. (1), jak i jego byłą żonę, również występującą w umowie jako kredytobiorca. Należy bowiem mieć na uwadze, że bez znaczenia prawnego dla pozwanego Banku pozostaje w tej sytuacji fakt zawarcia pomiędzy współkredytobiorcami umowy o podział majątku wspólnego czy też porozumienia, zgodnie z którym jeden z kredytobiorców zobowiązuje się do spłaty należności wynikającej z kwestionowanej umowy kredytu, zwalniając z tego obowiązku drugiego. Uzgodnienia byłych małżonków w tym zakresie nie odnoszą skutku wobec pozwanego, albowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby pozwany, jako wierzyciel hipoteczny wyraził zgodę na przejęcie długu przez P. W. (1), wobec czego jego była małżonka nie przestała być dłużnikiem pozwanego. Okoliczność ta znacząco wpłynęłaby na sytuację D. S. w razie uwzględnienia powództwa w niniejszej sprawie.

Reasumując, należy stwierdzić, że bezskuteczność umowy powierniczego przelewu wierzytelności pociąga za sobą brak po stronie J. W. legitymacji procesowej do występowania w niniejszej sprawie w charakterze powoda. Z tej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w pkt. 1. wyroku.

Koszty ponosi strona odpowiedzialna za wynik procesu. Sąd na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) zasądził od powoda J. W. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 10.817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2. wyroku).

sędzia Arleta Konieczna