Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 28 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Vogt (spr.)
Sędziowie:	SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Jolanta Bąk

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. W. (1) i K. W.

przeciwko T. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim

z dnia 29 kwietnia 2015r. sygn. akt I C 1228/12

oraz zażalenia powoda na postanowienie zawarte w punkcie 6 wyroku

Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim

z dnia 29 kwietnia 2015r. sygn. akt I C 1228/12

1.  oddala apelację,

2.  oddala zażalenie,

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim na rzecz adwokata S. B. kwotę 1200 zł powiększona o 23 % podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym,

4.  zasądza od pozwanego T. W. na rzecz powoda S. W. (1) kwotę 1200 zł powiększona o 23% podatek od towarów i usług tytułem opłacenia wynagrodzenia na rzecz radcy prawnego A. Z. za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu,

5.  zasądza od pozwanego T. W. na rzecz powoda K. W. kwotę 1200 zł powiększona o 23% podatek od towarów i usług tytułem opłacenia wynagrodzenia na rzecz adwokata Z. U. za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu.

SSO Barbara Mokras SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski

II Ca 534/15

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu powód S. W. (1) wniósł przeciwko T. W. o zasądzenie kwoty po 40.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zachowku związanego ze śmiercią S. W. (2).

Powódka K. W. wniosła przeciwko T. W. o zapłatę kwoty 13750 zł tytułem zachowku z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i zwrot kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2015 r. zasądził od pozwanego T. W. na rzecz powódki K. W. kwotę 13750,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29.05.2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanego T. W. na rzecz powoda S. W. (1) kwotę 9812,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5.04.2013 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwa w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach postępowania.

Apelację od tego rozstrzygnięciazłożył pozwany T. W. zaskarżając wyrok w części (odnośnie pkt. I, II, IV i V) zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. przepisów art. 993 k.c. i art. 994 § 1 k.c. oraz ich niewłaściwe zastosowanie, co skutkowało błędnym ustaleniem i przyjęciem przez Sąd I Instancji, że podstawę dla obliczenia zachowku w niniejszej sprawie stanowi substrat zachowku, kiedy prawidłowo i zgodnie z normami prawa przyjąć należało, że wysokość zachowku winna zostać ustalona wyłącznie w oparciu o czynne składniki masy spadkowej, w skład, której wchodzą aktywa stanowiące 1/2 część udziału do spółdzielczego-własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w O. W.., którego wartość została ustalona w kwocie 55.500 zł,

2.  naruszenie prawa materialnego art. 5 k.c. w zw. z art. 948 § k.c. poprzez jego wadliwą wykładnię i przyjęcie przez Sąd w punkcie I i II wyroku, że pozwany powinien wypłacić na rzecz powodów łączną kwotę 23.562,50 zł tytułem należnego im zachowku wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wymagalności do dnia zapłaty, kiedy z okoliczności ujawnionych w sprawie prawidłowo przyjąć należy, że przyjęty w końcowym orzeczeniu sposób rozliczenia i ustalona wysokość należnego roszczenia jest sprzeczna ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego,

3.  naruszenie prawa procesowego art. 102 k.p.c, w zw. z art. 233 § 1 k.p.c, w zw. z art. 320 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji nie uwzględnienie okoliczności prowadzących do przyjęcia, że pozwany z uwagi na trudną sytuację majątkową i finansową, nie może jednorazowo zapłacić zasądzonego na rzecz powodów roszczenia dlatego uznać należało, że jedynym prawidłowym rozwiązaniem korzystnym dla obu stron postępowania realnym do wyegzekwowania od dłużnika, będzie rozłożenie zasądzonej płatności w ratach, natomiast z uwagi na ujawnione podczas postępowania szczególne wypadki w tym sytuację materialną relację i wspólne więzi stron. Sąd przy uwzględnieniu zasady słuszności oraz dobrych obyczajów powinien wstrzymać się od orzeczenia o kosztach postępowania.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę orzeczenia i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów.

Ponadto zażalenie od rozstrzygnięcia w punkcie 6 wyroku o kosztach postępowania wniósł powód. Wniósł on również zażalenie na brak orzeczenia o kosztach zastępstwa procesowego pełnomocnika powoda S. W. (1)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania dokonane przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. W takiej sytuacji gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobuje dotychczasowe ustalenia, nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, Lex nr 966804; orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r.., C II 21172/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05).

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji Sąd w sposób prawidłowy obliczył substrat zachowku. Z uwagi jednak na zarzuty zawarte w apelacji, które podważają podstawowe zasady obliczania zachowku należy je przypomnieć:

Dla prawidłowego obliczenia zachowku niezbędne jest:

1.  w pierwszej kolejności ustalenie udziału spadkowego przy dziedziczeniu ustawowym (art. 991 § 1 k.c); udział ten jest wyrażony odpowiednim ułamkiem;

2.  następnie ustalenie udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku (art. 992 k.c.); udział ten jest wyrażony odpowiednim ułamkiem (niekiedy udziały określone w punkcie 1 i 2 się pokrywają, ale nie zawsze);

3.  ustalenie udziału zachowkowego, który jest również wyrażony odpowiednim ułamkiem (stanowi iloczyn ułamka wyrażającego udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku i ułamka 2/3 lub ½ stosownie do dyspozycji art. 991 § 1 k.c.)

4.  ustalenie substratu zachowku (wartość czystego spadku powiększona o wartość oznaczonych darowizn i wartość zapisów windykacyjnych – art. 993 k.c.)

5.  obliczenie wysokości zachowku przez pomnożenie substratu zachowku przez ułamek wyrażający udział zachowkowy.

Nie może ulegać wątpliwości, że darowizna dokonana przez spadkodawcę S. W. (2) w dniu 22 grudnia 2009 r. (czyli siedem miesięcy przed śmiercią spadkodawcy) na rzecz M. W. podlega zaliczeniu przy ustaleniu substratu zachowku.

Doliczenie darowizn stanowi element ustalania wysokości zachowku i ma charakter czysto rachunkowy. Doliczenie darowizn następuje zawsze, bowiem bez tej czynności nie można ustalić wielkości zachowku. Do dokonania zaliczenia wartości darowizny do spadku jest obojętne , czy przedmiot darowizny nadal istniej, albo czy wchodzi w skład masy obdarowanego (por. dr hab. Paweł Księżak /w/ Komentarz do k.c. pod redakcją Konrada Osajdy, Warszawa 2013 r., s. 725).

Nie dolicza się - co wynika z art. 994 § 1 k.c. – darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku (por. P. Księżak, op.cit. s. 733). W stanie faktycznym sprawy takie darowizny nie miały miejsca.

Natomiast dla porządku należy wskazać, że granicę odpowiedzialności spadkobiercy za zachowek wyznacza art. 999 k.c. Jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczających jego własny zachowek. W wypadku pozwanego granica ta nie została przekroczona.

Z powyższego wynika, że zarzut naruszenie prawa materialnego jest zupełnie nieuzasadniony, a wręcz sprzeczny z elementarną wiedzą na temat obliczania wysokości roszczenia zachowkowego.

Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 5 k.c. W niniejszej sprawie pozwany otrzymał korzyść majątkowa w wysokości 55.000 zł i już chociażby z tych powodów nie może twierdzić, że nie jest w stanie sprostać roszczeniom zachowkowym.

Od śmierci spadkodawcy upłynęło już sześć lat, a niniejsza sprawa toczy się już prawie trzy lata. Pozwany powinien więc przez ten czas zgromadzić odpowiedni kapitał, aby spełnić roszczenie zachowkowe. Ponadto pozwany nie ma oszczędności, a zarabia 1.616 zł miesięcznie mając na utrzymaniu niepracującą żonę i sześcioletniego syna. W tej sytuacji rozłożenie świadczenia na renty nie umożliwi pozwanemu dokonania ich spłaty. Raty umożliwiając spłaty byłyby rażąco krzywdzące dla powodów i dlatego Sąd Rejonowy postąpił prawidłowo nie rozkładając zasądzonego świadczenia na raty. W takiej sytuacji pozwany musi liczyć się z przymusowym zaspokojeniem roszczenia.

W niniejszej sprawie nie zachodzi też sytuacja szczególna, która uzasadniałaby nieobciążania pozwanego kosztami postępowania.

Natomiast zażalenia powoda w całości podlega oddaleniu. Sąd Rejonowy wskazał przyczyny, dla których pełnomocnikowi powoda nie przyznał kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu i Sąd Okręgowy motywy te akceptuje i uznaje za własne. Należy z całą stanowczością podkreślić, że Sąd Rejonowy dokonał takiego rozstrzygnięcia wyłącznie dlatego, że pełnomocnik nie spełnił wymagań ustawowych i można powiedzieć, że sam przez swoje niedbalstwo pozbawił się należnego mu wynagrodzenia.

Bez względu na to, czy adwokat (radca prawny) wygrał sprawę, przysługuje mu wynagrodzenie: pełnomocnik z urzędu powinien otrzymać honorarium niezależnie od wyniku sprawy. Pełnomocnik powinien we wniosku o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej z urzędu, zawrzeć oświadczenie, że żądane koszty nie zostały zapłacone w całości lub w części. W przeciwnym przypadku sąd oddala wniosek, jako nieuzasadniony ( por. Miłosz Kaczyński, Pełnomocnik z urzędu w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2014, s. 235 i post. SN z 14.10.1998 r., II CKN 687/98)

Mając na uwadze powyższe okoliczności, należało w oparciu o art. 385 k.p.c., orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono, zgodnie z art. 98 k.p.c.

J. R. W. B. M.