Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Nowakowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2023 r. w Kaliszu

odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 27 października 2022 r. Nr (...)

w sprawie M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 27 października 2022 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje M. K. przy emeryturze rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach poczynając do 29 września 2022r.

Sędzia Ewa Nowakowska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27.10.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał M. K. emeryturę należną po osiągnięciu wieku powszechnego, ale odmówił jednocześnie przyznania mu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jako że nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach, (a tylko 3 lata 11 miesięcy i 15 dni na stanowisku mistrza produkcji) a nie uwzględniono pracy na stanowisku kierownika kontroli, specjalisty BHP i p.poż, gdyż nie wymagała stałego, w pełnym wymiarze czasu pracy przebywania przy stanowiskach robotniczych wymienionych w wykazie.

Odwołanie od tej decyzji wniósł do Sądu M. K., domagając się przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach po uwzględnieniu także okresu pracy od 16.07.1984. do 31.12.1998r. świadczonej stale na oddziałach produkcyjnych w zakładzie (...).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił, co następuje.

M. K. urodził się (...)

W zakładzie (...) pracował od 01.09.1977r. do 29.09.2022r., w tym początkowo jako referent do spraw zaopatrzenia, od 01.09.1980r. do 15.07.1984r. jako mistrz produkcji, a od 16.07.1984r. jako kierownik kontroli jakości, specjalista do spraw BHP i P.POZ. Pobiera emeryturę od (...), to jest od ukończenia wieku emerytalnego 65 lat. Nie występował o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Występując o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach przedłożył świadectwo pracy wydane przez (...) S.A.w dniu 29.09.2022r., w którym zakład zakwalifikował prace w obu przedziałach czasowych w 01.08.1980r. do 15.07.1984r. i od 16.07.1984r. do 31.12.1998r jako wykonywana na stanowisku wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 24.

Organ rentowy uwzględnił tylko okres 01.08.1980r. do 15.07.1984r. pracy na stanowisku mistrza produkcji.

Przedmiotem sporu jest ocena pracy w drugim z w/w okresów, wykonywana na stanowisku kierowniczym.

Jako kierownik kontroli jakości produkcji odwołujący się zajmował się stale w ciągu dnia kontrolowaniem pracy pracowników i jakości produktu na poszczególnych etapach produkcji. Produkcja papy odbywała się na wielkiej hali produkcyjnej w dużym zapyleniu, w wysokich temperaturach i oparach szkodliwych związków chemicznych. Do produkcji używano m.in. azbestu w formie pylistej, rozgrzanego asfaltu. Pomieszczenie kierownika produkcji znajdowało się w bezpośrednim sąsiedztwie hali produkcyjnej i laboratorium. Również gdy M. K. zwiększono zakres obowiązków o obowiązki zawiązane z BHP i PPOŻ zadania te realizował łącznie z zadaniami kontrolera jakości produkcji. Podczas pobytu na hali produkcyjnej, przy poszczególnych etapach produkcji równocześnie kontrolował przestrzeganie przez pracowników zasad bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej, stosowania wymaganych zabezpieczeń na urządzeniach produkcyjnych i środków ochronny osobistej przez pracowników, wyposażenie w gaśnice itp. Nie zajmował wyizolowanego pomieszczenia biurowego, co więcej, w jego pomieszczeniu sąsiadującym z laboratorium i z halą produkcyjną umieszczone było jedno z urządzeń laboratorium, w których stale dokonywało się badań kolejnych próbek papy i ulatniały się opary związków chemicznych. Odwołujący się mimo zajmowania stanowiska kierowniczego nie wykonywał prac biurowych, ale stale w czasie całej dziennej normy czasu pracy pracował na hali produkcyjnej lub w bliskiej od niej odległości w narażeniu na takie same szkodliwe dla zdrowia czynniki jak pozostali pracownicy produkcyjni. Wszyscy pracownicy produkcyjni pracowali na stanowiskach pracy w szczególnych warunkach.

Dowód - zeznania świadków M. S. [00:03-00:16] i W. W. [00:17-00:26] zeznania M. K. [00:27-00:35] nagrania rozprawy w dniu 08.02.2023r.

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 roku, poz. 664), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z definicją ustawową z art. 2 pkt. 5 cyt. ustawy rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że M. K. nie nabył prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 powołanej ustawy, ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z powołanymi przepisami rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r. (tylko dla tych ubezpieczonych ustala się kapitał początkowy), który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008r. Jednocześnie ust. 2 art. 21 precyzuje przesłankę negatywną, stanowiąc, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Pracami w szczególnych warunkach – w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Powyższe oznacza, iż dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika wykonywanej w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy o emeryturach i rentach z FUS w wymiarze co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008r.

Z zasady okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ale w razie braku możliwości uzyskania dokumentu od zakładu pracy możliwe jest wykazywanie pracy w szczególnych warunkach wszelkimi innymi dowodami. Spór o zakwalifikowanie pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach odbywa się w trybie ustalenia prawa do świadczenia przed sądem w ramach odwołania od decyzji organu rentowego. Utrwalone jest już w orzecznictwie, że o zakwalifikowaniu pracy na danym stanowisku do pracy w szczególnych warunkach decyduje nie tyle nazwa stanowiska, co rzeczywisty charakter pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ugruntowany jest przy tym pogląd, że do okresów pracy w szczególnych warunkach, która musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie jest dopuszczalne uwzględnianie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. W takiej bowiem sytuacji praca w szkodliwych dla zdrowia warunkach nie jest wykonywana stale ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290).

Jeżeli więc pracy w szczególnych warunkach towarzyszą inne czynności pracownicze, warunek pełnego zatrudnienia należy odnosić tylko do tych czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla zdrowia i uwzględniać w wymiarze czasu pracy tylko te inne czynności, które są ściśle związane z pracą w szczególnych warunkach, stanowiąc integralną część tej pracy, albo są wykonywane incydentalnie, w rozmiarze nieznaczącym dla wymiaru pracy w warunkach szczególnych ( tak wskazuje Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 28 sierpnia 2014 r., II UK 537/13, LEX nr 1521351).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (załącznik) w wykazie A dziale XIV pod poz. 24 przewiduje jako prace w szczególnych warunkach,(których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego) kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

W odniesieniu do dozoru inżynieryjno-technicznego aktualne są wyjaśnienia Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 13 listopada 2014 r., I UK 122/14, ( OSNP 2016 nr 5, poz. 63). Mowa tam, że dozór taki powinien być co do zasady wykonywany bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym występują warunki narażające na szybszą utratę zdolności do pracy.

W orzecznictwie nie ma też rozbieżności w odniesieniu do tego, co oznacza stałe wykonywanie dozoru w pełnym wymiarze czasu pracy. Jest to okres wykonywania tej pracy niezależnie od tego, ile faktycznie czasu pracownik poświęca na dozór pracowników, a ile na pozostałe czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem podstaw do wyłączania takiego rodzaju czynności administracyjno - biurowych z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2017 r., I UK 493/15, LEX nr 2238247 i powołane tam orzecznictwo).

Osoba sprawująca dozór inżynieryjno-techniczny nie musi przez całą dniówkę roboczą przebywać przy stanowiskach produkcyjnych sprawując bezpośredni nadzór nad pracownikami, gdyż dozór ten obejmuje także czynności administracyjno-biurowe ściśle z owym procesem dozoru związane, a obciążenie organizmu pracownika czynnikami szkodliwymi ma w tym przypadku związek z odpowiedzialnością za błędy w procesie technologicznym. Warunkiem jest, aby owe czynności administracyjno-biurowe były ze sprawowanym dozorem powiązane „ściśle”.

Podobny podgląd co do rozumienia prac na stanowisku związanych z dozorem inżynieryjno-technicznym wyraził również Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 12.02.1019r. IIIAUa 197/18 i sąd orzekający w niniejszej sprawie go podziela.

W rozpoznawanej sprawie M. K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę dotyczącą kontroli jakości produkcji będąc w sposób znaczny narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki (hałas, zapylenie, wibracje, wysokie temperatury, opary chemiczne itp.) Wbrew stanowisku ZUS nie ma podstaw do przyjęcia, że wykonywał prace administracyjno-biurowe i przebywał z dala od stanowisk produkcyjnych.

Skoro zatem przez okres co najmniej 15 lat pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę o jakiej mowa w wykazie A dział XIV poz. 24 i nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani emerytury wcześniejszej z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, to przysługuje mu rekompensata do emerytury od daty złożenia wniosku w tej kwestii.

Zaskarżona decyzja podlegała więc zmianie i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Sędzia Ewa Nowakowska