Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Nowakowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2024 r. w Kaliszu

odwołania M. M.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 17 listopada 2023 r. Nr (...),

Nr (...)

w sprawie M. M.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu rolniczemu

Oddala odwołania

Sędzia Ewa Nowakowska

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 17.11.2023r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników (wypadkowego, chorobowego, emerytalno-rentowego) wobec M. M. łącznie w okresie od 01.04.1998r. do 16.09.2004r., przy czym za okres 01.04.1998r. do 09.01.2001r. gdy zgłoszony był jako domownik w decyzji adresowanej do rolnika – W. M., ponieważ pomimo że prowadząc działalność gospodarczą w okresie od 12.04.1998r. do 16.09.2004r. prawidłowo zadeklarował wolę pozostania w ubezpieczeniu rolniczym, po czasie okazało się, że nie spełniał ku temu warunków skoro w okresie od 12.01.1998r. do 11.04.1998r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik.

Odwołanie od obu tych decyzji wniósł do Sądu M. M. domagając się ich zmiany poprzez ustalenie, że nie ustało wobec niego ubezpieczenie społeczne rolników w okresach wskazanych w decyzjach, gdyż jego wolą było podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej, a podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez okres 3 miesięcy nie skutkowało wyłączeniem go z ubezpieczenia społecznego rolników.

Organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań podnosząc, że posiadanie statusu pracownika wyłącza możliwość skorzystania z przepisu regulującego warunki pozostania w ubezpieczeniu rolniczym przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Sąd ustalił co następuje:

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy w zasadzie nie są sporne.

M. M. objęty był ubezpieczeniem społecznym rolników najpierw jako domownik w gospodarstwie rolnym matki W. M. od 27.11.1995r., a następnie od 10.01.2001r. jako rolnik.

W okresie od 21.04.1997r. do 16.09.2004r. prowadził działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług.

Ponadto w okresie od 12.01.1998r. do 11.04.1998r zatrudniony był przez (...) sp.z o.o. K. w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz. ( k 29 akt KRUS plik I)

O woli podlegania nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu działalności gospodarczej odwołujący się powiadomił KRUS pismem z 17.04.1997r., dodając, że nie jest pracownikiem ( k 18 pliku I).

Po wydaniu zaświadczenia przez Placówkę Terenową KRUS w K. (1) decyzją z dnia 20.06.1997r. ZUS Oddział w O. stwierdził, że M. M. wykonujący działalność gospodarczą nie podlega od 21.04.1997r. do nadal ubezpieczeniu społecznemu unormowanemu ustawą z 18.12.1976r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą, bo jest objęty ubezpieczeniem społecznym rolników i należne składki odprowadza po wskazany numer NKP. Decyzja zawierała przy tym pouczenie o obowiązku informowania ZUS o wszelkich zmianach warunków mających wpływ na obowiązek ubezpieczenia społecznego.

( decyzja k 20 plik I akt KRUS)

W dniu 19.10.2023r. złożone wpłynęło do KRUS świadectwo pracy z 16.04.1998r., stwierdzające, że odwołujący się zatrudniony był przez (...) sp.z o.o. K. w okresie od 12.01.1998r. do 11.04.1998r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Wcześniej M. M. nie powiadomił KRUS o podjęciu zatrudnienia, ani po jego ustaniu nie złożył wniosku z deklaracją woli ponownego podlegania ubezpieczeniu rolniczemu przy równoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej. Jego zdaniem pozostawanie w zatrudnieniu przez krótki czas nie ma żadnego wpływu na jego sytuację.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z treścią art. 7 ust.1 ustawy z 20.12.1990r. o ubezpieczaniu społecznym rolników (tj Dz.U 2023 poz. 208) ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1. rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2. domownik rolnika, o którym mowa wyżej –

jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Stosownie do treści art.6 ust 13 cyt. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez osobę podlegającą innemu ubezpieczeniu społecznemu rozumie się osobę podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych lub objętą przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym (m.in. pozostające w stosunku pracy, zlecenia, prowadzące działalność gospodarczą).

Jak wynika z art.6 ust.1 pkt.1 i 5 ustawy z 13.10.1998r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych (t.j.Dz.U.2022 poz. 1009) osoby fizyczne, które na terenie Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, jak i osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu w ZUS. Ubezpieczenie pracownicze jak i osoby prowadzącej działalność gospodarczą „wyprzedza” tytuł ubezpieczenia rolniczego.

W ubezpieczeniu rolniczym może pozostać osoba prowadząca dzielność pozarolniczą tylko na określonych warunkach.

Po pierwsze możliwość ta odnosi się tylko do rolników podlegających temu ubezpieczeniu z mocy ustawy, a po drugie jest wymagany określony czas podlegania temu ubezpieczeniu przed podjęciem działalności i złożenie określonych oświadczeń oraz nie przekraczanie wskazanego limitu podatku dochodowego z działalności, a nadto wyłączone jest to wobec osób, które są pracownikiem lub pozostają w stosunku służbowym.

Zgodnie z treścią art. 5a ust. 4 ustawy z 20.12.1990r., o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym w dacie objętej sporem – (tekst jednolity Dz.U. z 1998r nr 7 poz. 25) rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez okres co najmniej 1 roku i podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Osoby takie jednak podlegają nadal ubezpieczeniu rolniczemu tylko wówczas gdy złożą w tej sprawie stosowne oświadczenie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

W późniejszym i aktualnym nadal stanie prawnym okres podlegania ubezpieczeniu rolniczemu został wydłużony do 3 lat. (art. 5a ust.1 cyt. ustawy).

W przypadku M. M. na skutek objęcia go z mocy ustawy ubezpieczeniem pracowniczym (mimo, że na krótki czas) nastąpiło ustanie ubezpieczenia rolniczego. Przy jednoczesnym prowadzeniu działalności pozarolniczej nie doszło do „reaktywowania „ ubezpieczenia rolniczego po ustaniu pracowniczego. Nie mógłby więc skorzystać z dobrodziejstwa przewidzianego dla rolników w w/w art.5a.ust.1.

Sądowi znane jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyrokach z 29.05.2013r. (w sprawie o sygn. akt IUK 641/12) jak i z dnia 25.10.2016r. (w sprawie o sygn. akt IUK 386/15) co do nieproporcjonalności skutku wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego wstecz. Dotyczą one jednak innej sytuacji niż rozpatrywana, a mianowicie osób działających w dobrej wierze i takich, dla których działalność rolnicza stanowiła główne źródło utrzymania.

Sąd Najwyższy stwierdził też, że tylko wtedy, gdy decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników była wydana wskutek błędnej oceny znanych organowi rentowemu okoliczności w dacie jej wydania, nie może być ona zmieniona z mocą wsteczną ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2001 r., II UK 187/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 216).

W razie ponownego ustalenia lub weryfikacji przez organ rentowy z urzędu spornego tytułu podlegania lub niepodlegania ubezpieczeniom społecznym, wynikającego z okoliczności istniejących przed wydaniem wcześniejszej decyzji ostatecznej, które zostały zatajone lub nie zostały ujawnione rolniczemu organowi rentowemu, ponownie wydana decyzja koryguje z mocą wsteczną (ex tunc) wcześniej bezpodstawnie ustalony tytuł rolniczego ubezpieczenia społecznego ( por. wyroki Sądu Najwyższego z: 19 września 2007 r., III UK 39/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 330; 11 marca 2008 r., I UK 256/07, OSNP200 nr 11-12, poz. 159 lub 9 czerwca 208 r., II UK 312/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 294).

W wyroku z dnia 05.09.2018r. (w sprawie IUK 226/17) Sąd Najwyższy uznał nawet, że zatajenie lub nieujawnienie okoliczności ustawowo istotnych i koniecznych do podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym dyskwalifikowało kasacyjny zarzut naruszenia zasady "zaufania do organu i konstytucyjnej zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP", ponieważ zastosowanie takiej zasady wymaga wzajemności drugiej strony, tj. obywatela godnego zaufania, który zasługuje na takie konstytucyjne zaufanie wtedy, gdy nie zataja lub nie ukrywa informacji ważnych do oceny spornego prawa lub stosunku prawnego. Wyrażona w tej konstytucyjnej regulacji zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej sprzeciwia się korzystaniu z bezpodstawnie ustalonego tytułu podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym skarżącej, która w spornym okresie zataiła lub nie przekazała rolniczemu organowi rentowemu istotnych informacji wymaganych do podlegania rolniczemu tytułowi ubezpieczeń społecznych, przeto ujawnione zaniechanie rolnika lub domownika nie może korzystać z ustawowej ani konstytucyjnej ochrony prawnej, gdyż pozostawałoby to nie tylko w sprzeczności z przepisami i zasadami prawa ubezpieczeń społecznych, ale także w kolizji z konstytucyjnymi zasadami wyrażonymi w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji RP.

Odwołujący się nie spełniał warunków do podlegania ubezpieczeniu rolniczemu w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach, a do wyłączenia go z tego ubezpieczenia z mocą wsteczną i z niekorzystnym skutkiem co do rozliczenia składek doprowadził własnym zachowaniem urywając przed organem rentowym istotne fakty co do swej działalności pozarolniczej.

Odwołania jako bezzasadne podlegały więc oddaleniu i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1. kp.c. orzeczono jak w wyroku.

Sędzia Ewa Nowakowska