Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2024 r. w Kaliszu

odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 28 marca 2024 r. Nr (...)

w sprawie J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę pomostową

Oddala odwołanie

S. zia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił odwołującemu J. K. przyznania prawa do emerytury pomostowej. Zakład odmówił przyznania wnioskodawcy emerytury, ponieważ po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył odwołującemu 24 lata 8 miesięcy i 22 dni z okresu zatrudnienia od 23 czerwca 1980 roku do 31 grudnia 2008 roku zgodnie z Rozporządzaniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku.

W odwołaniu z dnia 30 kwietnia 2024 roku wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu podnosił, że praca przez niego świadczona na stanowisku elektromechanika aparatury pomiarowo-regulacyjnej i elektromontera aparatury i elektrycznych układów pomiarowych była świadczoną w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. urodził się (...) i wystąpił w dniu 27 lutego 2024 roku z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury pomostowej.

W okresie od dnia 1 września 1977 roku do 2 lipca 2011 roku odwołujący był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. w K. na stanowisku elektromontera aparatury i elektrycznych układów pomiarowych i eletroktromechanika aparatury pomiarowo-regulacyjnej. Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych w dniu 2 lipca 2011 roku. W świadectwie tym zaświadczył, że J. K.. w okresie od dnia 23 czerwca 1980 roku do dnia 2 lipca 2011 roku wykonywał prace wymienione w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr. 8 poz. 43.) i w wykazie A dział II poz. 1 pkt 12 i 21 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dziennik Urzędowy nr. 4) , tj. na stanowisku elektromontera aparatury i elektrycznych układów pomiarowych i elektromechanika aparatury pomiarowo regulacyjnej.

(dowód: świadectwo pracy z 2 lipca 2011 roku, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 2 lipca 2011 roku – akta emerytalne)

Spółka (...) w K. zajmowała się produkcją tkanin i firan. Wnioskodawca zatrudniony był w spółce (...) od 23 czerwca 1980 roku do 29 lutego 2000 roku na stanowisku elektromontera aparatury i elektrycznych układów pomiarowych, a od 1 marca 2000 roku do 2 lipca 2011 roku pracował elektromechanik aparatury pomiarowo-regulacyjnej z niewielkimi przerwami. Pracował on w tych okresach przy naprawach maszyn włókienniczych, to jest silników tych maszyn, naprawiał elektronikę od maszyn, zajmował się kontrolą automatyki działającej w zakładzie, naprawiał sprężarki, dokonywał regulacji krosien, maszyn farbiarskich Pracę swoją wykonywał bezpośrednio na oddziałach produkcyjnych przy naprawach maszyn a także na warsztacie. Ponadto w spółce (...) znajdowała się kotłownia w której była produkowana para, do obsługi urządzeń i maszyn jakie znajdowały się w tej spółce jaki do podmiotów zewnętrznych, jak i znajdował się blok energetyczny służący do wytwarzania energii elektrycznej i pary. W tej kotłowni odwołujący pracował około 2 – 3 godzin dziennie przy sprawdzaniu pomp, wentylatorów bloku energetycznego służącego do produkcji pary i energii elektrycznej..

(dowód: zeznania świadka G. S. [00:25:29][00:50:02], zeznania odwołującego [00:01:11][00:23:01] – protokołu rozprawy z dnia 17 września 2024 roku)

Od 1 stycznia 2009 roku do 2 lipca 2011 roku odwołujący nie został zgłoszony przez spółkę (...) do organu rentowego jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

(dowód: pismo spółki (...) – k. 24 akt sądowych)

Uzasadnienie prawne

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1164 t.j.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2.  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3.  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4.  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5.  po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Prawo do emerytury pomostowej zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowej przysługuje również osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 lub i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 roku o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 r. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany (por: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 roku, II UK 164/11, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 kwietnia 2014 roku, III AUa 2302/13).

Artykuł 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 tej ustawy, zwalniając je wprawdzie z konieczności wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 roku pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadzając równocześnie w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o to świadczenie pracownik spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 roku) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Warunek ten został jasno wyrażony (art. 49 pkt 3 ustawy) i jest zgodny z jej celem. W świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2023 roku, III USK 267/22).

Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 roku nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2020 roku, III UK 215/19).

Wnioskodawca spełnił przesłanki z art. 4 pkt 1, 3, 4 ustawy, gdyż urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku, na dzień złożenia wniosku o emeryturę pomostową ukończył 60 lat, legitymował się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze przekraczającym 25 lat.

Bezspornym jest, że wnioskodawca po 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Prace, które wykonywał po 31 grudnia 2008 roku nie są zaliczone do prac w szczególnych warunkach lub w charakterze w zał. nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Dlatego też pracodawcy za te okresy pracy nie wystawili skarżącemu zaświadczenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aby zatem wnioskodawca mógł nabyć prawo do emerytury pomostowej musiałby wykazać, że wykonywana przez niego praca w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, jest jednocześnie pracą w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 i ust. 3 ustawy).

Prace w szczególnych warunkach – zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust. 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei prace o szczególnym charakterze – zgodnie z art. 3 ustęp 3 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1.

W wyroku Sadu Najwyższego z 20 sierpnia 2020 roku (III UK 54/19, Lex nr 3225137) podkreślono, iż „Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1. Prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 u.e.r.f.u.s., a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. W związku z tym nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika.”.

Wykonywane przez J. K.. prace w spornym okresie nie były pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Wprawdzie odwołujący podnosi iż pracował on przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną i cieplną i jest to praca wymieniona w załączniku nr. 2 poz. 16 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale jak wykazało postępowanie dowodowe pracę taką odwołujący wykonywał około 2-3 godzin dziennie a nie wymagane 8 godzin dziennie.

Z zebranego materiału dowodowego w sprawie winka iż odwołujący pracował przez około 5 godzin dziennie przy naprawach maszyn włókienniczych to jest silników tych maszyn, naprawiał elektronikę od maszyn, zajmował się kontrolą automatyki działającej w zakładzie, naprawiał sprężarki, dokonywał regulacji krosien, maszyn farbiarskich Pracę swoją wykonywał bezpośrednio na oddziałach produkcyjnych przy naprawach maszyn a także na warsztacie. Wyklucza to uznanie, że pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych

Nawet jednak, gdyby wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie od 23 czerwca 1980 roku do 2 lipca 2011 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A dział II do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku i w wykazie A dział II poz. 1 pkt 12 i 21 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 roku, tj. na stanowisku elektromontera aparatury i elektrycznych układów pomiarowych i elektromechanika aparatury pomiarowo, to nie byłoby to wystarczające do przyznania emerytury pomostowej, gdyż wykonywane przez niego prace nie były jednocześnie pracą w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 i ust. 3 ustawy). Dlatego też wnioskodawca nie dysponował zaświadczeniem o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 roku, jak tego wymaga art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 sierpnia 2017 roku (III AUa 569/17, Lex nr 2409516) podkreślono, iż „Przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s., jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych. Inaczej rzecz ujmując, osobom wykonującym przed dniem wejścia w życie tej ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s.), uwzględnia się do dnia 1 stycznia 2009 r. okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983 r., pod warunkiem, że wykonywały po dniu 31 grudnia 2008 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych. Możliwość ta jest natomiast wyłączona w stosunku do osób, które takiej pracy po wskazanej dacie nie wykonywały, a w rezultacie nie spełniają warunku określonego w art. 4 pkt 6 tej ustawy.”.

Zakres przedmiotowy prac zaliczanych przez ustawodawcę do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych jest znacznie węższy niż ten określony w wykazie takich prac zamieszczonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 roku wydanym na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Celem ustawy o emeryturach pomostowych była bowiem likwidacja możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez niektóre grupy zawodowe. Ustawodawca uznał, że wprowadzone w 1983 roku przepisy regulujące te kwestie (w szczególności rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku) przewidują zbyt szeroką grupę uprawnionych do wcześniejszych świadczeń emerytalnych i niezbędna jest konsekwentna realizacja założeń reformy systemu ubezpieczeń społecznych, co do stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę. W wyniku reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ulegała stopniowej likwidacji możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Zatem nie wszystkie osoby korzystające w starym systemie emerytalnym z obniżonego wieku emerytalnego będą mogły skorzystać z emerytur pomostowych.

Podkreślić należy, że prawo do emerytury pomostowej jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Podzielając takie rozumienie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, należy stwierdzić, że ustawodawca w załącznikach nr 1 i 2 w sposób ścisły i wyczerpujący uregulował rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Oznacza to, że wymienione w nim prace stanowią katalog zamknięty i tym samym wyłącznie wykonywanie tych prac uprawnia do nabycia emerytury pomostowej.

Ponieważ skarżący po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a jednocześnie nie legitymuje się szczególnym stażem pracy przed 31 grudnia 2008 roku w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych wynoszącym co najmniej 15 lat, to nie spełnił on wszystkich przesłanek, od których zależy prawo do emerytury pomostowej.

Z tych względów Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Sędzia Stanisław Pilarczyk