Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Nowakowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2024 r. w Kaliszu

odwołania J. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 2 kwietnia 2024 r. Nr (...)

w sprawie J. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 2 kwietnia 2024 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje J. N. przy emeryturze prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach od (...).

Sędzia Ewa Nowakowska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 02.04.2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił J. N. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach skoro nie przedłożył na tę okoliczność świadectwa spełniającego wymogi formalne.

W odwołaniu od tej decyzji J. N. domagał się przyznania rekompensaty za ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach na stanowisku lakiernika w (...) Fabrykach (...)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołania

Sąd ustalił, i zaważył co następuje:

J. N. urodził się w dniu (...)

Od (...) pobiera emeryturę z wieku powszechnego przyznaną decyzją z dnia 02.04.2024r. Wnioskując o emeryturę jednocześnie domagał się przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, czego odmówiono mu tą samą decyzją.

Odwołujący się w 1978r. ukończył Technikum Zawodowe z tytułem technika technologii drewna o specjalności technologia tworzyw drzewnych.

Z akt osobowych odwołującego się wynika, że od 24.06.1978r. pracował w (...) Fabrykach (...) początkowo na podstawie umowy przedwstępnej na stanowisku stolarza, a od 01.09.1978r. przez 3 miesiące do 30.11.1978r. pracował w ramach stażu na wydziale lakierni. Od 01.12.1978r. został zatrudniony na wydziale (...).

W dniu 21.05.2001r. (...) S.A wydały mu świadectwo pracy w szczególnych warunkach za cały okres zatrudnienia od 01.09.1978r. do 07.01.1980r. i od 20.04.1982r. do 05.01.1996r. (z przerwą na odbycie zasadniczej służby wojskowej). Jego zatrudnienie zakwalifikowano jako wykonywane w szczególnych warunkach na stanowisku lakiernik- mieszacz farb i lakierów wykaz A dział XIV poz. 4 pkt.17 przepisów branżowych zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 07.07.1987 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Dowód – akta osobowe odwołującego się.

W oparciu o zeznania świadków G. M. i S. M. Sąd ustalił, że w (...) Fabrykach (...) istniała odrębna hala lakierni, gdzie lakierowane były elementy używane do produkcji mebli. Początkowo istniała linia lakiernicza przez około 3 lata, ale zlikwidowano ją jako nieprzydatną do lakierowania brzegów. Ponadto na hali lakierni istniały kabiny natryskowe gdzie lakier nanoszony był na wąskie elementy lub na zaokrąglone brzegi, nogi stołów i krzeseł, oparcia. Kabiny nie były odrębnymi pomieszczeniami, a tylko stanowiskami pracy. Pracowało w każdej z nich dwóch lakierników. W każdej kabinie zainstalowane były kurtyny wodne służące do wyłapywania pyłu lakierniczego unoszącego się podczas lakierowania. Od początku lat osiemdziesiątych zmienił się asortyment wywarzanych mebli i tylko niewielka cześć elementów do produkcji mebli lakierowana była na linii lakierniczej, większość w kabinach natryskowych.. Odwołujący się od początku pracował w lakierni, z tym, że dość krótko na linii lakierniczej, a następnie od około początku lat 80-tych zajmował się lakierowaniem natryskowym w kabinach natryskowych. Lakierowanie to odbywało się przy użyciu pistoletu. Pomieszczenie nie było zhermetyzowane.

W lakierowni uciążliwe i szkodliwe dla gardła i płuc było wdychanie drażniących oparów lakieru, który unosił się w postaci mgiełki.

Obaj świadkowie uzyskali prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach po postępowaniu odwoławczym w tutejszym sądzie

Dowód zeznania świadków: S. M. [00:05-00:11] i G. M. [00:13-00:17], nagranie rozprawy z 17.07.2024r.

Zgodnie z definicją ustawową z art. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2023 poz.164) rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przesłanki przedmiotowego świadczenia są sprecyzowane w art. 21, art. 22 i art. 23 ust. 2 ustawy pomostowej.

Zgodnie z powołanymi przepisami rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r., który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008r. Jednocześnie ust. 2 art. 21 precyzuje przesłankę negatywną, stanowiąc, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Choć nie wynika to wprost z przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, ale ukształtowało się już orzecznictwo sądowe potwierdzające, że dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy o emeryturach i rentach z FUS w wymiarze co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008r., czyli przed wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych. Pracami w szczególnych warunkach – w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Prace takie muszą być wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Charakter pracy stwierdza pracodawca w formie świadectwa pracy w szczególnych warunkach. W razie braku lub wadliwości takiego dokumentu wyjaśnienie okoliczności dotyczących charakteru pracy przed sądem odbywa się w oparciu o wszelkie środki dowodowe przewidziane w procedurze cywilnej.

Przesłanką uznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach nie jest samo formalne zakwalifikowanie pracy na podstawie nazewnictwa stanowisk pracy w danym zakładzie zawarte w świadectwie pracy czy aktach osobowych, ale faktyczne wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Przepisy resortowe stanowią pomoc przy interpretacji przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r., ale nie są samodzielną podstawą kwalifikowania stanowisk pracy do prac w szczególnych warunkach. Decydujące jest czy rodzaj wykonywanej pracy na danym stanowisku odpowiada pracy wymienionej w wykazie A stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów.

Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale, codziennie i w pełnym wymierza czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

( patrz wyrok Sądu najwyższego z 09.05.2011r. w sprawie III UK 174/10, LEX 901652)

Jak zaznaczył Sąd Najwyższy rozpoznając sprawę IIUK 356/10 (wyrok z dnia 25.05.2011 – LEX 901608) wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym.

W rozpoznawanej sprawie nie ma potrzeby odwoływania się do przepisów resortowych, gdyż stanowisko lakiernika umieszczone jest w dziale XIV rozporządzenia z 07.02.1983r., tj. w dziale odnoszącym się do pracowników wykonujących ujęte tam prace bez względu na to do jakiej branży przyporządkowany był dany zakład pracy.

Co do zaliczania okresu zasadniczej służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach i aktualnie jest już jednolite stanowisko orzecznictwa, stanowiące, że podlega ona zaliczeniu niezależnie od tego czy służba ta poprzedzała wykonywanie pracy w szczególnych warunkach czy następowała po niej, oczywiście przy zachowaniu związku czasowego 30 dni między służbą wojskową, a pracą w szczególnych warunkach.

Według uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013r.(sygn. akt. IIUZP 6/13) osoba zatrudniona w szczególnych warunkach przed skierowaniem do odbycia służby ma prawo do zaliczenia okresu służby wojskowej do szczególnych warunków jeżeli powróciła w ciągu 30 dni po jej odbyciu do tego samego zakładu pracy lub do tej samej gałęzi pracy. Stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z 5.08.2014r. w sprawie IUK 442/13 czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym także gdy żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach.

Z kolei w uchwale z 14.07.2016r. w sprawie IIIUZP9/16 Sąd Najwyższy uznał zasadność zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania art.125 ust.1 ustawy z 26.11.1967r. o powszechnym obowiązku obrony PRL w brzmieniu ustalonym w tekście jednolitym (Dz.U.z 1984r. nr 7 poz. 31). Art.125 ust.1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony w brzemieniu ustalonym od 11.02.1984r. odpowiada treści art. 120 ust.1 w brzemieniu obowiązującym od 01.09.1979r.

Sąd orzekający te poglądy podziela. Uzasadnieniem zaliczania służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach było przecież to, że sytuacje te dotyczą przypadków gdy przerwa w wykonywaniu takiej pracy nastąpiła nie z własnego wyboru, ale z powodu konieczności realizowania obowiązku obywatelskiego w zakresie powszechnej obrony kraju.

Skoro zatem okres zasadniczej służby wojskowej podlega wliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach, a rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, który ma udowodniony określony okres pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to w taki sam sposób należy traktować służbę wojskową na użytek ustalania prawa do rekompensaty. Nic nie stałoby bowiem za uzasadnieniem odmiennego traktowania służby wojskowej w obu tych sprawach. Ratio legis ustanowienia przez ustawodawcę instytucji rekompensaty było przecież dążenie do wyrównania szkody poniesionej poprzez utratę możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, wskutek odebrania tego przywileju przez ustawodawcę.

Wprost co do zasadności zaliczenia zasadniczej służby wojskowej również na użytek ustalania rekompensaty wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 14.06.2016r.(IIIAUa 881/15)

Podobnie wypowiedziały się Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 16.11.2016r. w sprawie IIIAUa 2183/15 Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyrokach z 28.10.2015r. IIIAUa 826/15 i z 31.03..2016r. IIIAua 1899/15.

Podzielając te poglądy o braku podstaw do różnicowania w sprawach o prawo do emerytury wcześniejszej i o rekompensatę sytuacji ubezpieczonych, którzy z powodu realizowania obowiązku zasadniczej służby wojskowej zostali ograniczeni czasowo w świadczeniu pracy w szczególnych warunkach należy stwierdzić, że w przypadku J. N. okres zasadniczej służby wojskowej podlega zaliczeniu do okresów pracy w szczególnych warunkach.

W tym stanie rzeczy uznać należy, że odwołujący się wykazał ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a że nie uzyskał prawa do emerytury wcześniejszej ani pomostowej, to nabył prawo do rekompensaty przy przyznanej mu emeryturze od daty nabycia prawa do tego świadczenia.

Zaskarżona decyzja podlegała więc zmianie i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Sędzia Ewa Nowakowska