Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2014 r. w Kaliszu

odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 15 kwietnia 2014 r. Nr (...)

w sprawie R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15.04.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił przyznania R. S.emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Do okresu pracy w szczególnych warunkach organu rentowy nie uwzględnił okresu jego pracy w Zakładach (...), gdyż zarówno świadectwo pracy wnioskodawcy, jak i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie spełniało wymogów formalnych.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył R. S. domagając się przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia:

R. S. urodził się (...). Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 25 lat, 11 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

(okoliczności niesporne)

W okresie od dnia 17.01.1972 r. do dnia 31. 05.2001 r. R. S.był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...). Ze świadectwa pracy z 31 maja 2001 r. wynika, iż był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy jako monter instalacji sanitarnych i centralnego ogrzewania. Z tego przedziału czasowego okres od stycznia 1973 r. do grudnia 1990 r. pracodawca potraktował jako pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A dział XIV poz. 43 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – określając ją jako pracę oczyszczaczy kotłów parowych i wodnych.

W świadectwie pracy w szczególnych warunkach – bez daty, pracodawca podał, że R. S. wykonywał pracę: „monter instalacji sanitarnych i C.O., montaż przemysłowych kotłów parowych, wodnych, kotły żeliwne członowe skręcane i rozbijane” na stanowisku: „monter instalacji sanitarnych i C.O.”, wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 43. pkt. 2. stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983 r. Zdaniem pracodawcy odpowiada to stanowisku o jakim mowa w wykazie A dział XIV poz. 43. pkt. 2 (dowód – świadectwo pracy w szczególnych warunkach – bez daty(k 15 akt ZUS).

Z urzędu wiadome jest sądowi, że jak wynika z ustaleń poczynionych w sprawie VU 309/14 (dotyczącej odwołania P. L. od decyzji odmawiającej mu prawa do emerytury z art. 184 cyt ustawy) świadectwo pracy z dnia 31 maja 2001 roku podpisał T. J., który jest wnukiem J. J. i razem z nim prowadził zakład od 1997 roku do 2001 roku. Na podstawie świadectwa pracy z 2001 roku T. J. sporządził dla wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Zakład (...) istniał do 2001 roku, a wcześniej zakład ten J. J. prowadził ze Z. K.. Zatrudniał od 8 do 12 pracowników. Zakład ten zajmował się instalacją centralnego ogrzewania, kanalizacji, instalacji wodociągowej, remontem i instalacją pieców centralnego ogrzewania oraz kotłów parowych i wodnych, montażem różnego rodzaju urządzeń w łazienkach.

Odwołujący się, pracując w Zakładzie (...)od 1973 r. do 1990 r., zajmował się głównie montażem, remontem, czyszczeniem kotłów parowych i wodnych, jak i piecy centralnego ogrzewania w różnego rodzaju instytucjach jak sąd w K., szpital w K., budynek Sióstr Nazaretanek w K., Dom Małego Dziecka w K., Urząd Wojewódzki w K.jak i szkoły na terenie miasta, a także fabryka fortepianów, zakłady (...), przetwórnia (...). W następnych latach prócz montażu, remontu, czyszczenia kotłów parowych i wodnych wnioskodawca przy okazji wykonywania tych prac wykonywał również inne pracy, związane z remontem kotłowni, jak i wymieniał instalacje cieplne, grzejniki, różnego rodzaju urządzenia w łazienkach czy toaletach. Od 1991 roku wnioskodawca głównie pracował przy montażu różnego rodzaju instalacji sanitarnych i centralnego ogrzewania, instalacji wodnej i ściekowej w domach jednorodzinnych i różnego rodzaju budynkach użyteczności publicznej czy budynkach wielorodzinnych (dowód – zeznania świadków: T. J.z dnia 1 lipca 2014 złożone w sprawie VU 309/14, zeznanie świadków K. W.i P. L.złożone dnia 1 lipca 2014 w sprawie VU 309/14 i uzupełnione ich zeznaniami z rozprawy w dniu 6.08.2014 r., zeznania odwołującego się R. S.z dnia 1 lipca 2014r w sprawie VU 309/14 i z dnia 06.08.2014 r. k 12-15).

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 roku, Nr 15, poz. 1227 ze zmianami) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy tj. 1 stycznia 1999 roku osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn;

oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożeniu wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w niższym wieku emerytalnym niż określona z art. 27 pkt. 1.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 przytoczonej ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Szczegółowe warunki uzyskania dochodzonego świadczenia reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43, ze zmianami). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w jego § 4 – 15, oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Zaś po myśli § 4 ust. 1 rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lub w świadectwie pracy, przy czym jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 15 października 2013 roku (III AUa 33/13, Lex nr 1409118) „sądy nie są w żaden sposób związane oceną charakteru zatrudnienia pracownika, dokonaną przez pracodawcę, a świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych służy celom dowodowym i podlega takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód”.

W niniejszej sprawie świadectwo pracy w szczególnych warunkach jakie przedstawił odwołujący się budzi uzasadnione wątpliwości, gdyż w przytoczonych przepisach resortowych – w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983 r., nie ma działu XIV (ostatni to dział XIII) , a ponadto prywatny zakład instalacji sanitarnych i C.O. nie mógł należeć do tego resortu.

Sama wadliwość świadectwa pracy nie pozbawia jednak odwołującego się możliwości dochodzenia swych racji, gdyż w orzecznictwie sądowym powszechnie przyjmuje się możliwość dowodzenia okoliczności dotyczących szczególnego charakteru lub szczególnych warunków pracy wszelkimi dowodami znanymi prawu procesowemu.

W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/07, OSNP z 2008 roku, nr 21-22, poz. 325, z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, Lex nr 528152).

W rozpoznawanej sprawie pracodawca we wspomnianym świadectwie rozgraniczył sytuację odwołującego się i z całego okresu zatrudnienia od 12.01.1972 r. do 31.05.2001 r. wyodrębnił jako pracę w szczególnych warunkach tylko okres od 1973 r. do 1990. Pracodawca podał, że we wskazanym przedziale czasowym odwołujący się wykonywał pracę montera instalacji sanitarnych i C.O. (montaż przemysłowych kotłów parowych, wodnych, kotły żeliwne członowe skręcanie i rozbijanie). Pracę tę zakwalifikował jako pracę montera kotłów parowych i wodnych typu przemysłowego o jakiej mowa w dziale XIV punkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do przepisów ogólnych tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r.

Świadectw to, choć wystawione zostało przez T. J., który w firmie dziadka pojawił się po roku 1990 zgodne jest z twierdzeniami odwołującego się i przedstawionych przez niego świadków, którzy wyjaśnili, że charakter pracy w firmie zmienił się po 1990 r. gdyż na przełomie lat 1991-92 większość odbiorców zmieniła system grzewczy na ogrzewanie z cieplika lub gazowe i stopniowo likwidowano kotłownie, które poprzednio odrębne były dla prawie każdej instytucji czy zakładu.

Zeznania świadków korespondujące z w/w świadectwem pozwalają więc na ustalenie, że odwołujący się wykonywał stale i wyłącznie prace w kotłowniach w przedziale czasowym 1973-1990, a dopiero później prace inne, szeroko rozumiane prace montera instalacji wodno-kanalizacyjnych. Okres ten stanowi ponad 15 lat i byłby wystarczający dla ustalenia uprawnień do emerytury wcześniejszej pod warunkiem jednak, że praca odpowiadałaby wymienionej we wspomnianym wykazie pracy w szczególnych warunkach stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r.

Według pracodawcy miałaby to być praca wymieniona w dziale XIV pkt.2. Jest to praca oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych i wodnych. Również odwołujący się domagał się uznania jego pracy jako wykonywanej na stanowisku oczyszczacza kotłów parowych i wodnych typu przemysłowego, przy czym jego zdaniem o uznaniu kotła za przemysłowy decyduje jego wielkość.

Jako piece typu przemysłowego uważa się natomiast kotły parowe lub wodne odpowiadające Polskiej Normie PN-70H – 83136, przeznaczone do wytwarzania pary lub podgrzewania wody, których moc przekracza 1 MW, przy czym na kotłach wodnych temperatura wody na wylocie przekracza 115°C, a w kotłach parowych ciśnienie pary przekracza 70 Kpa.

Na tle zebranych dowodów należy przyjąć, że kotły montowane i remontowane przez odwołującego nie były typu przemysłowego, zwykle służyły do ogrzewania instytucji takich jak szkoły, szpitale, urzędy i do wytwarzania pary na użytek kuchni, suszarni w tych instytucjach. Tylko czasem pracował przy kotłach w zakładach przemysłowych jak zakłady (...), (...), Cepelia czy fabryka fortepianów.

Zeznania odwołującego się jak i świadka P. L. wskazują, że w kotłowniach były kotły z reguły niskoprężne (do 0,5 atmosfery – według świadka L., a 53 KW – według odwołującego się ). Świadek W. wcale nie miał wiedzy na temat żadnych parametrów kotłów. Uciążliwość pracy przy rozbijaniu, demontażu i montażu kotłów żeliwnych upatrywali głównie w ilości i ciężarze poszczególnych elementów kotła, które musieli dźwigać. Wyobrażenia świadków jak i odwołującego się co do tego jaki czynniki decydują o kwalifikowaniu kotła do typy przemysłowego nie mają żadnych podstaw prawnych i nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięcia.

Kocioł typu przemysłowego to kocioł umiejscowiony w ciągu technologiczny danego zakładu pracy, służący do wytwarzania energii w postaci pary wodnej poruszającej rozmaite maszyny, urządzenia lub do wytwarzania gorącej wody wykorzystywanej w procesie produkcji. Czym innym jest kocioł grzewczy, który służy do dostarczania ciepła, dla którego gorąca woda lub para jest tylko nośnikiem lub do wytwarzania ciepłej wody i pary do celów użytkowych (jak mycie, pranie, gotowanie) , a nie do celów przemysłowych. Między tymi piecami istnieje wiele technicznych różnic. m.in. co do temperatury w komorze spalania, ciśnienia wody czy pary w instalacji, ilości i rodzaju używanego paliwa. Z tych różnic wynikają też różnice w obsłudze i dozorowaniu pracy pieca, zatem niedopuszczalne jest stosowanie interpretacji rozszerzającej zapisów Działu XIV poz.1 cyt. rozporządzenia.

Takie stanowisko co do kotłów przemysłowych wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 03.12.2013 r., w sprawie III AUa 169/13, sąd tutejszy w pełni podziela. Podobny pogląd, odnośnie kotłów przemysłowych, wyraził również Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 6 listopada 2013 roku (III AUa 920/13, Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie).

R. S., dla uzyskania uprawnień do emerytury z art.184 cyt. Ustawy, musiałby przez okres co najmniej 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać wyłącznie prace oczyszczacza kotłów typu przemysłowego. Tymczasem zebrany materiał dowodowy wskazuje, nie tylko na to, że zaledwie część kotłów, przy których pracował, mogła być typu przemysłowego, ale też, że jego praca w okresie 1973-1990 nie sprowadzała się w całości do czyszczenia kotłów. Część jego pracy polegała bowiem na montowaniu kotłów po oczyszczeniu, na instalowaniu nowych kotłów, na wymianie uszczelek, wodowskazów, drzwiczek i innych uszkodzonych elementów.

W orzecznictwie przyjmuje się, że do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie jest dopuszczalne uwzględnienie do okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy także innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, prac które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2011 roku, II UK 2/11, Lex nr 989128) i z dnia 4 czerwca 2008 roku (II UK 306/07, OSNP 2009/21-22/290).

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 2014 roku (III AUa 1109/13, Lex nr 1454534) podkreślono, iż „wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku, oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach”. Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 26 marca 2014 roku (III AUa 1214/13, Lex nr 1454445) podnosząc, iż w przypadku jednoczesnego wykonywania prac wymienionych w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z niewymienionymi w tych przepisach, nawet gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych, przekreślona jest możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jako że nie była wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Niezależnie więc od uciążliwości pracy odwołującego się na zajmowanym stanowisku nie ma podstaw do przyjęcia, że była to pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu cytowanych przepisów. O uprawnieniu do wcześniejszej emerytury decyduje spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie przekonanie pracownika, że praca była wykonywana w szczególnych charakterze lub warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010 roku, II UK 140/10, Lex nr 786382).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 roku (I UK 393/10, Lex nr 950426) podniesiono, iż prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Podzielając w całości te orzeczenia Sądu Najwyższego, należy stwierdzić, iż taka wykładnia pozostaje w zgodzie z art. 32 ust. 2 i 4 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia uznających za pracę w szczególnych warunkach wyłącznie zatrudnienie przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Oznacza to, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne (okresowe) , a nie stałe świadczenia pracy w warunkach narażających na szybszą utratę zdolności zarobkowania wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu R. S. w toku postępowania nie wykazał więc aby w spornym okresie pracował, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jako oczyszczacz przemysłowych kotłów parowych i wodnych, zatem nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów.

Zaskarżona decyzja organu rentowego jest więc prawidłowa.

Odwołanie, jako bezzasadne podlegało oddaleniu i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.