Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2024 r. w Kaliszu

odwołania A. H.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 21 maja 2024 r. Nr (...)

w sprawie A. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Oddala odwołanie

Sędzia Stanisław Pilarczyk

Uzasadnienie faktyczne

A. H. w dniu 19 czerwca 2024 roku złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z 21 maja 2024 roku, odmawiającej mu prawa do rekompensaty i wniósł o jej zmianę. Wskazał, że organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie uwzględnił mu okresu równorzędnego pracy na kolei od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w odpowiedzi na odwołanie A. H.. wniósł o jego oddalenie, podnosząc iż do okresów pracy w szczególnych warunkach można odwołującemu zaliczyć tylko okres pracy na kolei, a nie okresu równorzędnego z okresem pracy na kolei.

Sąd poczynił następujące ustalenia

Odwołujący A. H. urodził się (...).

Decyzją z dnia 21 maja 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2024 roku, odmawiając mu jednocześnie przyznania prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż do dnia 31 grudnia 2008 roku nie udowodnił on 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, a jedynie 12 lat, 11 miesięcy 23 dni w okresie od 9 sierpnia 1978 roku do 31 lipca 1991 roku. Organ rentowy nie uwzględnił odwołującemu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu jego równorzędnego pracy na kolei od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku.

Odwołujący był zatrudniony od 1 czerwca 1983 roku do 30 listopada 2002 roku w Fabryce (...) S.A. w O. ( byłe Zakłady (...) S.A.) która do 31 lipca 1991 roku była w strukturach kolejowych, pracując jako ślusarz, ślusarz remontowy, a następnie od 1996 roku jako inspektor ds. BHP. Powyższy pracodawca w świadectwie pracy zaliczył odwołującemu do pracy w szczególnych warunkach okres jego pracy od 1 czerwca 1983 roku do 31 lipca 1991 roku, gdyż był to okres pracy na kolei, a kres jego zatrudnienia od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku potraktował jako okres równorzędny z okresem pracy na kolei.

(dowód – świadectwo pracy odwołującego z Fabryki (...) –akta rentowe, zeznania odwołującego z 1 października 2024 roku).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w aktach rentowych oraz zeznań odwołującego.

Uzasadnienie prawne

Sąd Okręgowy w Kaliszu zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164 t.j.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 26 w zw. z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Zgodnie z art. 15 w związku z art. 174 ust. 3 i 3b ww. ustawy do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z lat poprzedzających 1 stycznia 1999 r., albo - na wniosek ubezpieczonego – przeciętną podstawę wymiaru składki z 20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem złożenia wniosku, wybranych z całego okresu ubezpieczenia.

W myśl art. 174 ust. 3b (w brzmieniu obowiązującym od 1 października 2013 roku) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 174 ust. 9a staż ubezpieczeniowy i wymagany staż określa się w dniach, jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty, realizacja tego celu, polega, jednak, nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1.  nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2.  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31 grudnia 2008 roku w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku, to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszej sprawie odwołujący ostatecznie domagał się ustalenia, że okres pracy jego od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku jest pracą w szczególnych warunkach, gdyż ten okres jest okresem równorzędnym z okresem zatrudnienia na kolei.

Sąd nie mógł, na potrzeby ustalania prawa do rekompensaty z uwagi na staż pracy w warunkach szczególnych, tj. z odesłaniem do art. 32 ustawy emerytalnej, doliczyć do stażu pracy zatrudnienia odwołującego w Fabryce (...) przypadającego na okres od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku ponieważ okres ten zakwalifikowany został w przedłożonym świadectwie pracy odwołującego z Fabryki (...), jako okres równorzędny pracy na kolei, a nie jako okres zatrudnienia na kolei. Należy jasno wyartykułować, że tzw. okres równorzędny z pracą na kolei nie zalicza się do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach. Stosownie bowiem do § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1, zalicza się także (...) okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (...). Przepis ten zatem wprost odnosi się do możliwości sumowania okresów zatrudnienia na kolei do okresu pracy w warunkach szczególnych, nie wymienia jednak jako możliwych do sumowania okresów równorzędnych do pracy na kolei. Ten problem był już przedmiotem ogólniejszych rozważań w orzecznictwie, w którym zaprezentowane stanowisko jest aprobowane (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 października 2008 roku, III AUa 294/08; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 24 października 2013 roku, II UK 127/13). Okres pracy odwołującego od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku jest okresem równorzędnym do pracy na kolei i jako taki nie jest okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Tak więc odwołujący przy braku możliwości zaliczenia mu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresu równorzędnego pracy na kolei od 1 sierpnia 1991 roku do 31 stycznia 1995 roku nie udowodnił on wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 roku udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W rozpoznawanej sprawnie odwołujący wymogowi udowodnienia 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach ostatecznie nie sprostał.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Sędzia Stanisław Pilarczyk