Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Romuald Kompanowski

Protokolant: p.o. stażysty Izabela Kryjom-Zuchowska

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2021 r. w Kaliszu

odwołań M. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 czerwca 2021 r. Nr (...)

z dnia 22 lipca 2021 r. Nr (...)

w sprawie M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

1.  Zmienia zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 16 czerwca 2021 r. znak (...) i z dnia 22 lipca 2021 r. Nr (...) w części odnoszącej się do prawa do rekompensaty w ten sposób, że przyznaje odwołującemu M. G. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych poczynając od 15 maja 2021r.

2.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołującego M. G. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Romuald Kompanowski

Sygn. akt VU 712/21

UZASADNIENIE

Decyzjami z 11 czerwca 2021 r. i z 22 lipca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał M. G. prawo do emerytury dla osoby legitymującej się powszechnym wiekiem emerytalnym poczynając od 15 maja 2021 r. ustalając jej wysokość z pominięciem prawa do rekompensaty albowiem uznany przez organ rentowy okres pracy w warunkach szczególnych był krótszy niż 15 lat.

Od powyższych decyzji M. G. wniósł odwołania, w których wywodził, iż spełnia warunki niezbędne do uzyskania prawa do rekompensaty z uwagi na pominięty przez ZUS pracy w warunkach szczególnych wykonywanej w latach 1976 – 1994 w (...) w O.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołań.

Sąd ustalił, co następuje:

Poza sporem pozostaje, że odwołujący M. G. urodzony (...), posiadał na dzień 1 stycznia 1999 r. łączy okres ubezpieczenia wynoszący 22 lata 5 miesięcy i 4 dni. Bezsporne jest również pełnienie przez odwołującego zasadniczej służby wojskowej w okresie 2.05.1978 – 15.04.1980 oraz powrót do macierzystego zakładu po jej odbyciu 15 maja 1980 r. Bezsporne jest także, wykonywanie przez M. G. w okresie od dnia 1 lipca 1976 roku do dnia 28 kwietnia 1978 roku oraz od dnia 15 maja 1980 roku do dnia 31 lipca 1994 r. pracy w (...) w O., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku elektromontera.

/ bezsporne /

W powyższym zakładzie (...) pracował przy obsłudze i naprawie wózków akumulatorowych, w dziale głównego energetyka. Wózki służyły do przewożenia cementu, elementów potrzebnych do produkcji żelbetonu. (...) posiadał około 50 wózków akumulatorowych. Odwołujący usuwał awarie. Do jego obowiązków należało przede wszystkim: dolewanie elektrolitu do akumulatorów, mieszanie wody destylowanej z kwasem siarkowym, wymiana ogniw, złączki, dolewanie kwasu siarkowego do ogniw. Odwołujący trudnił się ładowaniem akumulatorów kwasowych, czyszczeniem płyt akumulatorowych, wykonanych z ołowiu. Wszystkie te czynności zajmowały mu 8 godzin dziennie. M. G. był wyposażony w odpowiednią odzież tj. okulary, maskę, fartuch oraz rękawice. Przebywał w trudnych warunkach, w garażach parował kwas siarkowy, a jednocześnie ładowało się niekiedy 20 wózków. Przy naprawie wózków akumulatorowych pracowały cztery osoby, po dwie w trybie zmianowym.

dowód: zeznania świadka R. J. z dnia 20 grudnia 2016 r. [01:28:30-01:39:57] – zapis na elektronicznym nośniku – k. 22, zeznania świadka J. W. [01:41:27 – 01:49:42] – zapis na elektronicznym nośniku – k. 22 w sprawie VU 177/16 Sądu Okręgowego w Kaliszu, zeznania odwołującego w aktach sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z definicją ustawową z art. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przesłanki przedmiotowego świadczenia są sprecyzowane w art. 21, art. 22 i art. 23 ust. 2 ustawy pomostowej. Zgodnie z powołanymi przepisami rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r. (tylko dla tych ubezpieczonych ustala się kapitał początkowy), który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008 r. Jednocześnie ust. 2 art. 21 precyzuje przesłankę negatywną, stanowiąc, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Opierając się na brzmieniu literalnym art. 21 ust. 2 ustawy należałoby uznać, iż każdej osobie, która uzyskała prawo do emerytury na podstawie cytowanej wyżej ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS nie przysługuje rekompensata. Natomiast celem wprowadzonej rekompensaty jest zgodnie z art. 2 pkt. 5 ustawy o emeryturach pomostowych zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Ratio legis ustanowienia przez ustawodawcę instytucji rekompensaty było zatem dążenie do wyrównania szkody, spowodowanej wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, poniesionej przez osoby legitymujące się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a nie spełniające innych warunków do ustalenia im wcześniejszej emerytury do dnia 1 stycznia 2009 r. i jednocześnie nie spełniające warunków do ustalenia im emerytury pomostowej po tej dacie. Dla powstania prawa do rekompensaty koniecznym więc jest, by ubezpieczony poniósł szkodę, poprzez utratę możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, wskutek odebrania mu tego przywileju przez ustawodawcę.

Ujawnione w sprawie okoliczności wskazują jednoznacznie, iż odwołujący nie legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganym co najmniej 25-letnim okresem ubezpieczenia. Z tej przyczyny nawet spełnienie na ten dzień warunku 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych nie spowoduje uzyskania prawa do emerytury w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w wymiarze co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008 r. Zgodnie z przepisem 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12. 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącymi pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ustawy.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. w myśl uregulowania zawartego w przepisie art. 184 ust. 1 cytowanej ustawy mogą nabyć prawo do emerytury na powyższych warunkach po osiągnięciu wieku określonego w art.32 ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący

co najmniej 15 lat oraz

- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący w przypadku mężczyzn co najmniej 25 lat.

Wykazany przez odwołującego świadectwami pracy charakter pracy czyni w sposób oczywisty brak również jakichkolwiek podstaw do ubiegania się o przyznanie prawa do emerytury pomostowej.

Powyższe oznacza, iż dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa wyżej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Wiek emerytalny, o którym mowa w art. 32 ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym wyżej przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z przepisem § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7. 02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach … /Dz. U. nr 8 poz. 43 z póz. zm. / za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami składkowymi, okresami nieskładkowymi oraz ewentualnie okresami uzupełniającymi / okresy ubezpieczenia rolniczego, okresy pracy w gospodarstwie rolnym /. W myśl § 4 ust.1 cytowanego rozporządzenia pracownik, który stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący legitymuje się wymaganym co najmniej 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych albowiem w okresie 1.07.1976 – 28.04.1978 i w okresie 15.05.1980 – 31.07.1994 pozostawał w stosunku pracy w (...) w O. na stanowisku elektromonter w akumulatorowni przy opróżnianiu oczyszczaniu, wymianie stężonego kwasu siarkowego i wymianie płyt aluminiowych w akumulatorów wózków elektrycznych używanych w zakładzie do transportu wewnętrznego. Była to praca wymieniona w wykazie A dział XIV poz. 13 załącznika do przytoczonego wyżej rozporządzenia.

Podany wyżej okres ulega zwiększeniu o okres pełnienia przez odwołującego zasadniczej służby wojskowej.

Zgodnie z przepisem art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu nadanym od 1 stycznia 1975 r. i zachowującym nadane mu wtedy brzmienie w momencie podejmowania zatrudnienia po zakończeniu odbywania czynnej służby wojskowej w maju 1978 r., pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych pod warunkiem podjęcia pracy w ciągu 30 dni od zakończenia jej odbywania (art. 108 ust. 3 w związku z art. 106 ust. 1 ustawy) . Treść przywołanej regulacji wskazywała, że okres służby wojskowej traktuje się tak samo jak wykonywanie w tym czasie pracy przez pracownika. Jeżeli pracownik wrócił do zakładu pracy, jego zatrudnienie przed służbą wojskową, okres służby wojskowej i okres pracy po zakończeniu odbywania służby wojskowej traktowano tak, jakby to był nieprzerwany okres zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy.

Z uregulowania tego wynikała zatem czytelna i językowo jednoznaczna zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Pogląd taki zawarł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 18 kwietnia 2018 r. w sprawie III UK 57/17 przywołując jednocześnie całą linię orzeczniczą (wyroki: z 6 kwietnia 2006 r. - III UK 5/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 108, z 22 października 2009 r. - I UK 126/09, OSNP 2011 nr 7-8, poz. 12; z 25 stycznia 2010 r. - I UK 239/09, LEX nr 577820; z 25 lutego 2010 r. - II UK 215/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 219; z 25 lutego 2010 r. - II UK 219/09, LEX nr 590248; z 17 maja 2012 r. - I UK 399/11, LEX nr 1211140; z 24 maja 2012 r. - II UK 265/11, LEX nr 1227192; z 4 grudnia 2013 r. - II UK 217/13, LEX nr 1408682; z 8 kwietnia 2014 r., II UK 424/13, LEX nr 1466629) traktującą o zaliczalności okresu odbywania czynnej (zasadniczej) służby wojskowej w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w szczególnych warunkach jako przesłanki uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku. Sąd rozstrzygający niniejszą sprawę w pełni podziela zaprezentowane tam stanowiska.

Powyższe zapatrywania znalazły wyraz również w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., III UZP 6/13 (OSNP 2014 Nr 3, poz. 42), w której stwierdzono, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.). Rozważania prawne zawarte w powołanej wyżej uchwale powiększonego składu Sądu Najwyższego znalazły odzwierciedlenie w kilku późniejszych orzeczeniach, w których - do celów emerytalnych - poddawano kwalifikacji okresy niezawodowej służby wojskowej pełnionej przez ubezpieczonego (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 stycznia 2014 r., I UK 96/13, LEX nr 1498597; z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, LEX nr 1660824 oraz z dnia 8 kwietnia 2014 r., II UK 424/13, LEX nr 1466629, a także wyroki Sądów Apelacyjnych: w Gdańsku z dnia 14 listopada 2013 r., III AUa 369/13, LEX nr 1415843; w Łodzi z dnia 23 stycznia 2014 r., III AUa 422/13, LEX nr 1430714; w Białymstoku z dnia 8 lipca 2014 r., III AUa 148/14, LEX nr 1493855, w Łodzi z dnia 11 lipca 2014 r., III AUa 96/14, LEX nr 1511682 oraz w Szczecinie z dnia 16 października 2014 r., III AUa 105/14, LEX nr 1624028).

Kontynuacją tej linii poglądów judykatury jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2015 r., III UZP 4/15 (OSNP 2015 Nr 12, poz. 164), w której stwierdzono, że okres zasadniczej lub okresowej służby wojskowej odbytej w czasie od 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. zalicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.) także w sytuacji, gdy ubezpieczony bezpośrednio przed powołaniem do służby wojskowej pracował w warunkach szczególnych oraz po zwolnieniu z tej służby podjął w innym zakładzie pracy zatrudnienie niestanowiące pracy w szczególnych warunkach, jeżeli zostały spełnione przesłanki, o których mowa w art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) oraz w § 2-5, 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.). Wreszcie w uchwale z dnia 14 lipca 2016 r., III UZP 9/16 (LEX 2086158) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że czas odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania art. 125 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu ustalonym w jednolitym tekście (Dz. U. z 1984 r. Nr 7, poz. 31) do zmiany tego przepisu z dniem 9 grudnia 1991 r. zalicza się na warunkach określonych w tym przepisie - do okresu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy w zakładach wymienionych w załącznikach nr 2 i 3 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.), wymaganego do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 tej ustawy w związku z art. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r., o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 170 z późn. zm.).

Mając na uwadze zaprezentowaną wyżej linię orzeczniczą należy stwierdzić, że czas odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania kolejno art. 108 ust. 1, art. 120 ust. 1, art. 125 ust. 1 i ponownie art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej zalicza się - przy spełnieniu określonych w tejże ustawie warunków - do stażu pracy w warunkach szczególnych uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku stosownie do uregulowania z art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wykładnia językowa powołanych przepisów art. 108 ust. 1 (art. 120 ust. 1, art. 125 ust. 1 i ponownie art. 120 ust. 1) ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej jako lex specialis, wzmocniona dodatkowo wykładnią systemową oraz funkcjonalną uzasadnia zaprezentowane stanowisko.

Powyższe oceny mają zastosowanie zarówno w sprawach o przyznanie prawa do emerytury jak i w sprawach ustalenia jej wysokości jeżeli obowiązujące przepisy pozwalają na zastosowanie do obliczenia wysokości świadczenia, 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Analizowane w niniejszej sprawie przepisy ustawy o emeryturach pomostowych dają co do zasady uprawnienie do obliczenia wysokości świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem 15-letnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Zatem przy ustaleniu prawa do rekompensaty zastosowany winien zostać cały dorobek orzeczniczy prezentowany na gruncie zaliczania niezawodowej służby wojskowej do okresów pracy w warunkach szczególnych (tak Sąd Najwyższy w sprawie II UK 407/19 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 2183/15) .

Zaliczenie objętego badaniem okresu zatrudnienia w (...) łącznie z okresem służby wojskowej jako okresu pracy w warunkach szczególnych sprawi, iż odwołujący legitymuje się ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych i w ten sposób spełnił kwestionowaną przez organ rentowy przesłankę warunkującą prawo do rekompensaty.

Powyższa ocena wskazuje na istnienie przesłanek do przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty. Odwołujący bowiem wykonywał w badanym okresie, przez czas nie mniejszy niż 15 lat, pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przywołanych wyżej przepisów art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wcześniejszego wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i jednocześnie nie uzyskał zarówno prawa do emerytury wcześniejszej jak i prawa do emerytury pomostowej.

Z tych przyczyn odwołanie jako uzasadnione podlegało uwzględnieniu a zaskarżone decyzje zmianie o czym sąd orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzec należało w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Romuald Kompanowski