Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2023 r. w Kaliszu

odwołania U. U. oraz R. U.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 24 sierpnia 2022 r. Nr (...) (...)

w sprawie U. U. oraz R. U.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 24 sierpnia 2022 r. Nr (...) (...) w ten sposób, że stwierdza, że R. U. nie podlega jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek U. U. prowadzącej firmę (...) w K. (1) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 11 września 2016r.

Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołujących U. U. oraz R. U. kwotę po 180 złotych na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Romuald Kompanowski

Uzasadnienie wyroku z dnia 6 lutego 2023 r.

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2022 r. nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że R. U. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek (...) U. U. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 11 września 2016 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na podstawie oświadczenia złożonego przez U. U. dla potrzeb ustalenia uprawnień do zasiłku opiekuńczego stwierdzono, że czynności wykonywane przez R. U. na rzecz firmy (...), noszą cechy współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. W ocenie organu rentowego pomoc R. U. ma charakter ciągły, systematyczny i stały, ma również istotne znaczenie organizacyjne i ekonomiczne dla firmy (...).

Odwołanie od powyższej decyzji złożyli: U. U. oraz R. U. reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając decyzję organu rentowego w całości. Odwołujący wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, iż R. U. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba współpracująca u płatnika składek (...) U. U. od dnia 11 września 2016 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Działający w charakterze strony R. U. przychylił się do odwołania.

Sąd ustalił, co następuje:

Odwołująca U. U. prowadzi od 2016 r. działalność gospodarczą obejmującą pochówek osób zmarłych, jak i czynności przed pochówkiem. Czynności w ramach przywozu zwłok ze szpitala bądź z domu zmarłego obejmują cały kraj. Zlecenia przyjmuje odwołująca U. U., ewentualnie ktoś z pracowników. Po zgłoszeniu odwołująca, bądź ktoś z pracowników, jedzie karawanem do wskazanego miejsca, gdzie znajdują się zwłoki, które następnie przewożone są do chłodni, zgodnie z wcześniej poczynionymi ustaleniami. W ramach prowadzonej działalności mieści się także uczestnictwo w ceremoniach pogrzebowych, w tym usługi pogrzebowe na cmentarzu.

Od 2002 r. U. U. i R. U. pozostają w związku małżeńskim. Małżeństwo posiada troje dzieci.

(okoliczności bezsporne a nadto zeznania odwołującej U. U. )

R. U. zajmuje się hodowlą zwierząt – koni oraz uprawą ziemi – zboża, które są przeznaczone na karmę dla koni. Nadto sprawuje codzienną opiekę nad dziećmi. R. U. pracował wcześniej jako kierowca autokaru. Zdarzały się sytuacje, gdy z uwagi na konieczność transportu zwłok do chłodni, na prośbę żony R. U. jechał we wskazane miejsce jako kierowca, bądź przy okazji pobytu w K. (2) przywoził urnę z krematorium, przy czym nigdy nie uczestniczył w czynnościach ceremonii pogrzebowych jako pracownik zakładu.

Czyszczeniem sanitarnym pojazdów po zakończeniu ceremonii pogrzebowej zajmuje się pracownik odwołującej M. D. (1). Zewnętrznym myciem auta zajmują się przydzieleni do korzystania z samochodu kierowcy. Odwołująca zajmuje się całością organizowania pogrzebu, przewozem, ubieraniem ciała i kosmetyką.

Polecenia bezpośrednio pracownikom wydaje odwołująca U. U., na miejscu bądź przez telefon. To z nią kontaktują się pracownicy w zakresie działalności zakładu.

(dowód: zeznania świadka U. W., zeznania świadka P. O., zeznania świadka T. M., zeznania świadka M. C., zeznania świadka M. D. (1), zeznania świadka M. D. (2))

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego w postępowaniu odwoławczym dając wiarę zeznaniom świadków oraz zeznaniom stron

Zdaniem Sądu złożone przez świadków zeznania były logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniały. Ponadto potwierdzały one również wersję przedstawioną przez odwołujących, przynajmniej w części dotyczącej tych okoliczności, które były świadkom znane. Świadkowie przedstawili, że R. U. nie uczestniczył aktywnie w działalności gospodarczej żony. Z zeznań świadków i stron wynika, że R. U. nie był upoważniony do reprezentowania firmy ani nie podejmował żadnych decyzji mających wpływ na działalność firmy. Nigdzie też takie pełnomocnictwo nie zostało ujawnione.

Powyższej oceny odnoszącej się do zeznań odwołującej nie pozbawia treść pisemnego oświadczenia jakie odwołująca złożyła w czerwcu 2022 r.

Odwołująca w związku z ubieganiem się o zasiłek opiekuńczy na syna, wskazała w oświadczeniu złożonym w organie rentowym, że jej mąż R. U. aktywnie pomaga w działalności jej firmy. Pomoc męża dotyczyć miała głownie przewozu zwłok w bardzo różnych porach dnia oraz zawiezienia ciał i odebrania prochów z kremacji. Ponadto zajmować się miał sprawami związanymi z utrzymaniem w odpowiednim stanie taboru samochodowego. Odwołująca w oświadczeniu wskazała nadto, że R. U. pomaga również w wykonaniu różnych czynności związanych z pochówkiem zmarłego.

Nie ma jakichkolwiek podstaw aby negować autorstwo odwołującej w sporządzaniu powyższego oświadczenia. Zauważyć należało cel złożenia oświadczenia mającego stanowić podstawę dla uzyskania zasiłku opiekuńczego oraz podawaną przez odwołującą sugestię obsługującego ją pracownika jednostki ZUS o warunkach koniecznych przy składaniu wniosku o zasiłek. Kierując się takimi uwagami, odwołująca mogła nieświadoma skutków składanego oświadczenia na przyszłość podać dane nieprawdziwe. Tak rozumiane zależności nie mogły sprawić, że zeznania odwołującej złożone bezpośrednio przed sądem orzekającym uznane powinny zostać jako niewiarygodny materiał dowodowy, jeśli zważy się, że nie był to jedyny materiał dowodowy w sprawie. Co prawda większość słuchanych w sprawie osób to osoby powiązane z odwołującą z racji zależności pracowniczej bądź z racji relacji rodzinnych to jednak tak istniejące relacje nie mogą sprawić o uznaniu przedstawianych w zeznaniach okoliczności jako niewiarygodnych. Przeciwko takiej ocenie przemawia chociażby to każdy z zeznających świadków pouczony był o odpowiedzialności karnej. Ponadto po przesłuchaniu wnioskowanych przez odwołujących świadków, których zeznania potwierdziły brak istotnej dla działalności gospodarczej aktywności R. U., organ rentowy nie przedstawił jakichkolwiek wniosków prowadzących do odmiennych ustaleń poza powołaniem się na wymienione wyżej oświadczenie.

Sąd zważył, co następuje:

W myśl przepisu art. 6 ust 1 pkt 5, art.12 ust 1, art.13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia działalności do dnia zaprzestania. Osoby takie w myśl uregulowania zawartego w art. 11 ust. 2 ustawy podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

Definicję osoby współpracującej zawiera przepis art. 8 ust. 11 cytowanej ustawy. W myśl zawartej tam regulacji za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Powyższy zakres nie obejmuje osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Powyższe unormowanie oznacza, iż dla osób prowadzących działalność gospodarczą, zasadniczo momentem wskazującym na rozpoczęcie działalności gospodarczej jest uzyskanie wpisu do ewidencji podmiotów gospodarczych i podjęcie czynności zmierzającej do uzyskania przychodu. Końcowym momentem takiej działalności będzie jej fizyczne zaprzestanie bez perspektywy w najbliższym czasie jej ponownego rozpoczęcia. W takich warunkach osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegać będzie ubezpieczeniu od momentu zgłoszenia działalności w ewidencji aż do jej wyrejestrowania. Dla osób współpracujących z osobami prowadzącymi taką działalność należących do kręgu osób objętych dyspozycją przepisu art. 8 ust. 11 ustawy, momentem zasadniczym będzie podjęcie czynności leżących w zakresie prowadzonej działalności.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż podejmowane przez R. U. czynności sprowadzały się do okazjonalnego podejmowania czynności, które nie nosiły w sobie jakiegokolwiek elementu organizującego prowadzoną przez odwołującą U. U. działalność. W ocenie Sądu, pomijając aspekt złożenia przez odwołującą konkretnych wyjaśnień, w tym wobec treści oświadczenia z dnia 09 czerwca 2022 r. , nie ma podstaw by uznać, że czynności takie przysporzyły dla firmy jakikolwiek zysk, bądź które stanowiłyby istotne uzupełnienie lub istotne znaczenie ekonomiczne dla prowadzonej działalności gospodarczej.

Czynności jak odebranie zwłok, przywiezienie urny z krematorium ograniczone do jednorazowych czynności w przedziale czasowym obejmującym okres kilku lat i nie powtarzające się systematycznie w kolejnych miesiącach, nie generowały dodatkowego przychodu. Charakter podejmowanych czynności nosił w sobie formę wyręczenia odwołującej z niektórych czynności, które nie generowały przychodu. Pomoc taką należy rozpatrywać w kategorii relacji małżeńskich polegających na udzielaniu wzajemnej pomocy, wspólnego życia, czyli obszaru bliskich kontaktów między małżonkami.

W wyroku z 6 stycznia 2009 r. w sprawie II UK 134/08 (niepublikowany) Sąd Najwyższy dodatkowo zaznaczył, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie udziału w zbiorowej pracy. Z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Nie bez przyczyny stawiano w literaturze wymaganie, by odnosić ową współpracę i jej wartość do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez małżonka (por. Z. Myszka, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1994, II UZP 27/94, PiZS 1995 nr 5, s. 74-82).

Z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu czynności. Znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny, iż w sensie prawnym dochodzi do „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”.

Zatem cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie:

istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem;

znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.

Biorąc pod uwagę ustalenia faktyczne poczynione w sprawie, stwierdzić należy, iż tak ze względu na rodzaj wykonywanych czynności jak i rozmiar tej pracy, nie można uznać, ażeby R. U. spełniał kryterium współpracy przy prowadzonej przez jego żonę działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej. Niezależnie zatem od tego, czy małżonkowie pozostawali we wspólnym gospodarstwie domowym czy w takiej wspólności nie pozostawali, nie ma do nich zastosowania fikcja prawna ustanowiona przepisem art. 8 ust. 2 ustawy systemowej.

W tych warunkach uzasadnione było rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku mając na uwadze przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

sędzia Romuald Kompanowski