Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2021 r. w Kaliszu

odwołania G. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 sierpnia 2021 r. Nr (...)

w sprawie G. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę i deputat węglowy

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 16 sierpnia 2021 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującej G. S. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 1 lipca 2021 roku.

2.  Oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sędzia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 sierpnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., przyznał G. S. emeryturę począwszy od dnia 1 lipca 2021 roku. jednocześnie powyższą decyzją odmówiono jej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach jak i prawa do deputatu węglowego. Odmawiając prawa do rekompensaty organ rentowy wskazał, iż G. S. nie udowodniła wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła G. S., domagając się przyznania prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach oraz prawa do deputatu węglowego. Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia

G. S. urodziła się (...).

Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, uznał, iż odwołująca udowodniła 12 lat, 9 miesięcy i 19 dni okresów pracy w szczególnych warunkach, do tego okresu nie zaliczył natomiast okresu pracy odwołującej od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 stycznia 1999 roku, ponieważ w świadectwie pracy, zgodnie z zarządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku, nie podano pełnej podstawy prawnej określenia charakteru pracy i punktu określającego stanowisko pracy.

Odwołująca G. S. od dnia 1 września 1976 roku do dnia 30 czerwca 2002 roku była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. w O., który był następcą prawnym Zakładów (...) S.A. i Fabryki (...). W świadectwie pracy z dnia 7 grudnia 2006 roku (...) Sp. z o.o. potwierdziło, iż odwołująca od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 stycznia 1999 roku wykonywała pracę w szczególnych warunkach tj. pracę szlifierza – Dział III poz. 78 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, poz. 43 i zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku.

(dowód – zaświadczenie z dnia 7 grudnia 2006 roku – k. 9 akt emerytalnych, świadectwo pracy – k. 7 akt emerytalnych)

Odwołująca w spornym okresie od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 stycznia 1999 roku pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy jako szlifierz. Za pomocą szlifierki szlifowała odkuwki, które były produkowane w kuźni spółki (...). Odkuwki te były przeznaczone do wagonów kolejowych i wózków wagonowych. Odkuwki, które szlifowała były prostokątne, kwadratowe, okrągłe. Szlifierz szlifował wypływki na tych odkuwkach, które były odlewane w kuźni. Odwołująca pracowała w brygadzie, na hali produkcyjnej. W brygadzie w różnym okresie było 20-30 pracowników, w tym około 12 szlifierzy. Odwołująca wykonywała wyłącznie prace szlifierskie. Pracę odwołującej nadzorował brygadzista i mistrz. Odwołująca jako szlifierz, pracując przy szlifowaniu odkuwek, pracowała na dwie zmiany.

(dowód – zeznania odwołującej z dnia 23 listopada 2021 roku [00:01:19][00:10:11], [00:20:10][00:31:39]; zeznania świadka J. K. z dnia 23 listopada 2021 roku [00:20:10][00:31:39]; zeznania świadka M. S. z dnia 23 listopada 2021 roku [00:34:42][00:43:39])

Czynić powyższe ustalenia faktyczne Sąd w całości dał wiarę zeznaniom odwołującej oraz zeznaniom świadków. Zeznania te wzajemnie się uzupełniając, tworząc niesporną i niebudzącą wątpliwości całość. Świadkowie przesłuchani w niniejszej sprawie w spornym okresie od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 stycznia 1999 roku pracowali razem z odwołującą, a więc posiadają wiedzę jakie czynności faktycznie wykonywała ona w spornym okresie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 roku, poz. 64), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. M. Zileniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, Lex/e. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15, Lex nr 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 2 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1.  nienabycie prawa do emerytury pomostowej;

2.  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną, zawartą w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku, to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1383) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, w podmiotach, w których obowiązują wykazu stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycia prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/07, OSNP z 2008 roku, nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 roku, III UK 38/07, OSNP z 2008 roku, nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/07, Lex nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP z 2009 roku, nr 5-6, poz. 75; z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, Lex nr 528152). Podobne stanowisko zajmuje również Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 16 lutego 2012 roku (III AUa 173/11, Lex nr 1129733) i w wyroku z dnia 9 lutego 2012 roku (III AUa 1682/11, Lex nr 110471).

W postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 roku, III AUa 2472/03, Lex nr 151770).

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 roku (II URN 3/95, OSNP 1996/16/239) podniesiono, iż w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowodnione wszelkimi dowodami, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe, zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń dotyczą postępowania wyłącznie przed tymi organami. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2006 roku (I UK 179/06, Lex nr 342283).

Postępowanie dowodowe przed sądem rozpoznającym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych regulowane jest przepisami kodeksu cywilnego, zawierającymi odstępstwa od ogólnych zasad postępowania dowodowego, z uwzględnieniem dążenia do pełnego wyświetlania podłoża sprawy, oraz wszechstronnego rozważenia wszystkich kwestii spornych. Nie są w tym zakresie wyłączone, w związku ze staraniami o ustalenie prawa do wyższej emerytury, wątpliwości co do oceny warunków wykonywania pracy, które mogą być usunięte za pomocą wszelkich środków dowodowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2000 roku, II UKN 446/99, OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562; z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNAPiUS nr 11, poz. 439, OSP 2002, nr 2 poz. 26 z głosą aprobującą T. Binczyckiej-Majewskiej; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, Lex nr 14625 i z dnia 21 września 1984 roku, III UZP 48/84, Lex nr 14630).

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku (II UK 3377/03, OSNP 2004/22/392) podkreślono, iż „skutki prawne wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku i utrzymanym jej przepisami w mocy rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 198 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”. W wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 kwietnia 2012 roku (III AUa 222/12, Lex Nr 1171355) podniesiono, iż dla uznania konkretnego rodzaju pracy lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zmianami) oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący.

W wykazie A, dział III rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnym pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43) w hutnictwie i przemyśle metalowym, poz. 78 jako praca w szczególnych warunkach wymieniona jest praca przy szlifowaniu i ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne. Natomiast w zarządzeniu Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. M.B. z 1983 roku Nr 10 poz. 77) jako praca w szczególnych warunkach, w załączniku Nr 1, w wykazie A, dział III, poz. 78, pkt 4, wymieniona jest praca szlifierza płaszczyzn przy szlifowaniu wyrobów i narzędzi metalowych.

Tak więc jeżeli do 12 lat, 9 miesięcy i 19 dni niekwestionowanego okresu pracy w szczególnych warunkach dodamy okres zatrudnienia odwołującej od dnia 1 lutego 1995 roku do dnia 31 stycznia 1999 roku jako szlifierz płaszczyzn przy szlifowaniu wyrobów i narzędzi metalowych, to odwołująca udowodniła ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach.

W tej sytuacji odwołującej G. S. przysługuje prawo do rekompensaty i dlatego zaskarżona decyzja organu rentowego, odnośnie tej kwestii, podlegała zmianie i orzeczono, zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2, jak w pkt 1 wyroku.

Sędzia Stanisław Pilarczyk